Ingeborg von Pezold

Það bar til tíðinda árið 1950 þegar okkur systradætradætrum Ásgeirs Bjarnþórssonar listmálara var boðið í brúðkaup hans. Ekki einungis var okkur boðið að vera viðstaddar hjónavígsluna heldur var okkur einnig boðið í veisluna á flugvallarhótelinu, Hótel Winston, sem löngu síðar varð aftur frægt en það er önnur saga. Ásgeir ömmubróðir kvæntist Ingeborg Lorenzon, eistneskri konu. Brúðurin, Inger, eins og við frænkurnar kölluðum hana síðar, kom hingað til lands með togaranum Neptúnusi eftir stríð og var ráðin sem vinnukona á heimili Indriða Níelssonar trésmíðameistara, frænda okkar. Þar kynntist hún Ásgeiri. Þegar þau gengu í hjónaband var Inger 24 ára en Ásgeir um fimmtugt. Svo merkilegur var atburðurinn í huga okkar að við munum hann glöggt rúmum sjötíu árum síðar. Í veislunni tókum við frænkurnar okkar fyrstu dansspor í marsúkka, polka og ræl leiddar af eldri herramönnum sem buðu okkur í dans og sveifluðu okkur eftir kúnstarinnar reglum.

Inger var einstaklega barngóð og sagði okkur oft frá æsku sinni í Eistlandi en landið sem hún fæddist í hafði ýmist verið undir þýskum eða rússneskum yfirráðum. Í landinu var hluti þegnanna þýskur að uppruna og myndaði milli- og efri stétt menntamanna. Úr þessari stétt lista- og fræðimanna komu forfeður Inger. Þegar Hitler og Stalín skiptust á löndum í október 1939 voru yfir 12.600 þýskumælandi íbúar reknir fyrirvaralaust út úr Eistlandi og var fjölskyldu Inger komið fyrir í Austur-Þýskalandi. Inger lýsti því síðar fyrir okkur hvernig það var að ganga þar í skóla. Jafnframt lýsti hún fyrir okkur þegar hún varð viðskila við fjölskyldu sína á flótta undan Rússum og þurfti að standa úti á tengingum lestarvagna í þrjátíu klukkustundir áður en hún komst með naumindum til vestursins í skjól. Hún lýsti sprengjuregninu, sultinum og atvinnuleysinu í kjölfar stríðsins. Og hún sagði okkur jafnframt hve dásamlegt hefði verið að koma til Íslands þar sem matur var nógur og hægt að fara í bað þegar maður vildi. Mér sem þótti þvottadagar ekkert sérlega eftirsóknarverðir og fékk soðinn fisk og kartöflur í flestan mat átti erfitt með að skilja aðdáun hennar á þessum undirstöðuatriðum daglegs lífs á Íslandi. Seinna sagði Inger okkur frá ætt sinni og uppruna og að móðurafi hennar, sem bar ættarnafnið Lorenzon, hafði verið musikdirektör í einni af stærri kirkjum St. Pétursborgar. Móðir Inger hafði verið gift hirðlækni og átt með honum einn son, Viktor Jerovizer. Hirðlæknirinn fór til vinnu sinnar einn daginn 1920 og spurðist aldrei til hans meir. Móðir Inger kynntist öðrum manni, Keiser að nafni, og eignaðist með honum Inger 1926. Móðir Inger dó úr berklum í febrúar árið eftir en faðir hennar í júní sama ár. Inger bar ekki nafn Keiser sem var þó nafn föður hennar þar sem andlát fyrri manns móður hennar fékkst aldrei staðfest. Eftir lát föðurins fór Afi Inger með dóttur sína og son hennar, Viktor, f. 1921, frá Pétursborg til Eistlands í hús fjölskyldunnar. Þessi hálfbróðir Inger hvarf líkt og faðir hans þegar hann sem unglingur fór til Rússlands að leita að föður sínum. Inger var síðan komið í fóstur til móðurbróður síns í Eistlandi. Sú ráðstöfun reyndist ekki heppileg og var Inger þá komið til dvalar hjá læknishjónum sem áttu dóttur og voru þær Inger og dóttirin vinkonur og jafnaldrar. Vildu hjónin taka Inger í fóstur en fjölskylda hennar hafnaði því. Var Inger síðan send á heimavistarskóla þar sem hún dvaldi til loka stríðsins. Eftir stríðið lá leið hennar eftir miklar hremmingar til Íslands. Okkur frænkunum þótti strax vænt um þessa ungu brosmildu konu sem veitti okkur meiri athygli og hlýju. Síðar fyllti hún betur inn í myndina sem hún hafði áður lýst og fram kom lýsing á hörmulegum örlögum fjölskyldu á taflborði kommúnisma og nazisma. Þau Inger og Ásgeir skildu í vinsemd eftir tíu ára hjónaband árið 1960 og fluttist Inger aftur til Þýskalands þar sem hún eignaðist mann og tvo syni. Inger yfirgaf Ísland með trega en hún hafði lært íslensku bæði fljótt og vel og talaði hún málið alla tíð eftir það. Þá hafði hún lagt sig fram um að aðlagast íslensku samfélagi og menningu. Í augum Inger jafnaðist engin þjóð á við Íslendinga. Svo vel hafði hún aðlagast íslensku samfélagi, um miðbik síðustu aldar, að þegar hún kom aftur til Þýskalands leit hún það með glöggum augum gestsins og líkaði ekki allt. Á heimili hennar í Hamborg hafði hún íslenskt herbergi þar sem hún hafði einskonar altari íslenskrar menningar. Við frænkurnar söknuðum hennar sárt. Inger hélt hins vegar alltaf sambandi við okkur og aðra í fjölskyldu Ásgeirs og kom reglulega í heimsókn þegar hún varð eldri. Síðasta heimsókn hennar var í tilefni níræðisafmælis hennar. Með Inger er gengin ein úr hópi þeirra dugmiklu þýskumælandi kvenna sem komu í kjölfar síðari heimsstyrjaldarinnar og lögðu Íslandi lið. Um leið var hún okkur frænkunum uppspretta gæsku og fróðleiks um leið og hún veitti okkur innsýn í hörmungar seinni heimsstyrjaldarinnar. Við minnumst hennar nú með hlýhug og þakklæti. Blessuð sé minning hennar.