Matur | Veitingastaðir | Morgunblaðið | 2.11.2019 | 11:01

Líkaminn þekkir alvörumat

Karen Jónsdóttir eða Kaja eins og hún er jafnan kölluð. Árni Sæberg

Á Akranesi er að finna heildsölu, verslun og lífrænt kaffihús sem hefur að geyma margar þær bestu kökur og kræsingar sem finnast hér á landi. Konan á bak við þetta allt saman er Karen Jónsdóttir eða Kaja eins og hún er kölluð og reglan er einföld: allar vörur eru lífrænar, umhverfisvænar og gæðin í hámarki. Kaja trúir því staðfastlega að við séum það sem við borðum og með þann boðskap að leiðarljósi stofnaði hún Kaja Organic, Matarbúr Kaju og Café Kaju sem blómstrar á Skaganum og fær alla til að líða vel.

Árni Sæberg

„Fyrirtækið verður eiginlega til af því að ég vildi skapa atvinnu fyrir sjálfa mig. Ég var orðin þreytt á að keyra stöðugt á milli og langaði til að búa til mitt eigið hér á Akranesi,“ segir Kaja um tilurð þess að hún stofnaði fyrirtækið. Ástríða hennar fyrir heilnæmri fæðu hófst þó löngu fyrr eða þegar hún greindist með krabbamein þegar hún gekk með annað barn sitt. „Ég var 28 ára gömul og eðlilega í miklu áfalli. Faðir minn hafði látist úr krabbameini ári fyrr og ég var staðráðin í að gera allt til að ná heilsu. Ég sökkti mér því í mikla rannsóknarvinnu á mataræði og varð heilluð af því sem ég las. Við erum það sem við borðum og því skiptir öllu máli hvað við látum ofan í okkur.“

Árni Sæberg

Með það að leiðarljósi breytti Kaja sínum eigin lífsstíl. Hún er jafnframt mikill talsmaður þess að við séum meðvituð um hvað við látum ofan í okkur og að matvælaiðnaðurinn noti neytendur eins og tilraunadýr. „Mér blöskrar alltaf jafn mikið þegar ég sé til dæmis útskýringar á iðnaðarframleiddum efnum þar sem tekið er fram að verið sé að endurskoða efnið og beðið sé eftir staðfestingu á því að varan sé örugg til manneldis. Eða það eru varnaðarorð aftan á sælgætisbréfinu sem segja að litarefnin geti haft neikvæð áhrif á börn. Þetta finnst mér glórulaust. Hvernig má það vera að það sé ekki búið að staðfesta öryggi og gæði vörunar áður hún kemur inn á borð til neytenda?“ Nýjasta dæmið er veip þó það sé ekki matvara en gjörsamlega glórulaust að mínu viti.“

Líkaminn þekkir alvörumat

„Besta leiðin er að vera meðvitaður um hvað þú lætur ofan í þig og hafa samsetninguna rétta. Líkami okkar er klókur og hann þekkir þegar hann fær góðan mat sem inniheldur næringu. Þegar um „alvöru“-mat er að ræða segir hann stopp þegar hann er orðinn saddur, með öðrum orðum þú borðar minna.

Árni Sæberg

Mín skoðun er sú að næringin skipti höfuðmáli og það sé mikill munur á t.d. erfðabreyttri iðnaðarvöru og lífrænt ræktaðri náttúrulegri afurð. Tökum t.d. hveiti. Þegar þú ert með iðnaðarframleiðslu annars vegar sem búið er að úða 7-9 sinnum á ræktunartímanum með skordýraeitri og illgresiseitri eða lífræna vöru sem er ræktuð án allra eiturefna og ekki búið að bleikja. Það er tvennt ólíkt hvernig líkaminn bregst við svona ólíkri matvöru. Líffæri okkar þreytast við að vera undir stöðugu álagi í eiturefnaútskiljun og næringarinnihald er minna í iðnaðarframleiðslunni. Mörg okkar hafa ekki hugmynd um hvað við erum að láta ofan í okkur eða börnin okkar. Þá ekki síst þegar kemur að unninni vöru sem er oftar en ekki stútfull af iðnaðarframleiddum E-efnum sem við vitum ekki hvað innihalda.“ E-efnaflóran sé svakaleg og gott dæmi um þetta. „Mörg E-efni eru eitruð í mínum huga og maður hefur séð þess dæmi að sum þeirra hverfa úr notkun þar sem búið er að úrskurða þau óhæf til manneldis. Besta dæmið er sjálfsagt bláa litarefnið sem var notað m.a. í M&M súkkulaðikúlurnar en það var bannað þegar í ljós kom að það gæti valdið taugaskemmdum hjá börnum.“

Hvað þýðir að vera sykurlaus?

Hættum í sykri og sykurlaust líf er eitthvað sem við heyrum oft og iðulega og gleymum ekki sykurlausum september! Í starfi mínu verð ég oft vör við að þetta sykurlausa líf veldur ruglingi hjá mörgum sem er ekkert skrítið þar sem almennt er hvítur hreinsaður borðsykur (rófusykur) kallaður sykur, viðbættur sykur er einnig kallaður sykur og í síðasta lagi er orðið sykur notað sem flokksheiti yfir alla þá sætu sem til er, sem er hin rétta notkun á orðinu sykur. Af þessu leiðir að margir vita ekki hvaða sykur er verið að vísa í þegar talað er um sykur eða að vera sykurlaus.

Árni Sæberg

Hvað þýðir það að vera sykurlaus eða hætta í sykri? Í fyrsta lagi gengur ekki upp að hætta í öllum sykri því heilinn á okkur þrífst og starfar á sykri, að auki inniheldur nánast öll matvara einhverja tegund sykurs sem sést í næringargildistöflu matvöru undir kolvetni, en það þarf ekki að þýða að matvaran innhaldi viðbættan sykur en viðbættur sykur er það sem flestir vilja minnka eða hætta að borða. Þetta er sykurinn sem er bætt aukalega í matinn og kemur fram á innihaldslýsingunni. Viðbættur sykur er sykurinn sem við þurfum ekki til þess að lifa.

Árni Sæberg

Til þess að geta hætt eða minnkað viðbættan sykur eða valið þann skásta þarf maður að vita hvað hann heitir því listinn yfir tegundir viðbætts sykurs er að verða æði langur. Algengustu nöfnin sem við sjáum á innihaldslýsingu í dag er erfðabreyttur HFCS/HFC unninn úr erfðabreyttum maís, stundum kallað háfrúktósi, einnig eru dextrosa, fruktósi, maltose, mannitol, sorbitol, glyerol, xylitol sem er mjög mikið unninn sykur eða sykuralkóhól. En minna unninn sykur eins og hvítur borðsykur (hvíttaður rófusykur), agave og reyrsykur eru á undanhaldi þar sem verð þykir of hátt og náttúrusykur eins og kókónektar, hunang og hlynsíróp eru lítið notuð í dag þar sem þau eru mjög dýr. Í mínum huga er ætíð best að borða sem næst náttúrulegum uppruna og sem minnst unna matvöru en hafa samsetningurna ætíð þannig að þú sért að borða næringu.