Krabbalíkisćxlum í lungum (e. pulmonary carcinoid tumors) fylgja almennt góđar horfur en nýgengi slíkra ćxla hefur ţrefaldast á síđustu áratugum. Ţetta kemur fram í nýrri rannsókn íslenskra vísindamanna sem birtist nýveriđ í vísindatímaritinu General Thoracic and Cardiovascular Surgery.
Greinin er samstarfsverkefni hjarta- og lungnaskurđdeildar Landspítala og lćknadeildar Háskóla Íslands. Fyrsti höfundur greinarinnar er Ástríđur Pétursdóttir, lćknir á Landspítala, en leiđbeinandi hennar er Tómas Guđbjartsson, prófessor og yfirlćknir, sem jafnframt stýrđi rannsókninni.
Krabbalíkisćxli eru sjaldgćf tegund ćxla sem eiga uppruna sinn í taugainnkirtlakerfi og geta greinst víđa í líkamanum, oftast í botnlanga en líka í lungum. Í lungum eru ţau oftast stađbundin en ţar sem ţau geta dreift sér í eitla og til annarra líffćra eru ţau flokkuđ međ lungnakrabbameinum. Krabbalíkisćxli í lungum eru algengari hjá konum en körlum og hafa veikari tengingu viđ reykingar en lungnakrabbamein almennt. Ţá er ţetta algengasta tegund lungnaćxla sem greinist í börnum og unglingum en međalaldur viđ greiningu er um 60 ár í stađ 70 ára í tilviki annarra lungnakrabbameina, ađ ţví er fram kemur í tilkynningu.
Skýring fjölgunarinnar óţekkt
Rannsóknin tók til 96 sjúklinga sem greindust međ krabbalíkisćxli í lungum á Íslandi á árunum 1955-2015. Tölfrćđilíkön voru notuđ til ađ meta ţróun nýrra tilfella (nýgengi) og afdrif sjúklinganna, sérstaklega lífshorfur og útbreiđslu sjúkdómsins. Ţetta er í fyrsta skipti sem slík rannsókn er gerđ á jafn löngu tímabili hjá heilli ţjóđ.
Frá tímabilinu 1955-1984 til tímabilsins 1985-2015 fjölgađi nýgreindum tilfellum um rúmlega helming sem samsvarar tćplega 30% aukningu ađ međaltali á hverjum áratug rannsóknarinnar. Niđurstöđurnar eru í samrćmi viđ erlendar rannsóknir. Skýringin á ţessari miklu aukningu er hins vegar ekki ţekkt og má ekki rekja eingöngu til bćttrar myndgreiningartćkni.
Rúmlega 85% sjúklinga voru međ sjúkdóm bundinn viđ lungađ og gengust 91% ţeirra undir lungnaskurđađgerđ ţar sem ćxliđ var fjarlćgt, en fimm árum frá ađgerđ voru 90% ţeirra á lífi sem teljast mjög góđar lífshorfur.