Emilía Borgþórsdóttir iðnhönnuður og fjölskylda hennar hafa á undanförnum árum verið að minnka notkun sína á plasti um 80%. Hún segir að oftar en ekki fari saman hreinleiki vöru og einfaldleiki pakkninga. 

„Við hættum að kaupa inn plastpoka í öllum stærðum nema þessa gráu þunnu í tunnuna. Við endurnotum poka mjög oft en við skolum þá þegar hægt er. Sem dæmi notum við frekar smjörpappír í nestisbox barnanna ef skilja þarf að matvæli. Við byrjuðum að kaupa sápustykki í stað fljótandi sápu en einnig höfum við keypt fljótandi sápu í stórumbúðum þar sem stykkin henta ekki. Það eru þessi smáu atriði sem safnast saman. Við erum öll í þessu saman og börnin ekki síður en við foreldrarnir.“

Hvernig voru málin hjá ykkur áður og hvernig eru þau núna?

„Fyrir nokkrum árum minnkuðum við plastið sem fór frá okkur um 80% með stífu átaki. Við fórum úr 7,1 kílógrammi af plasti á mánuði niður í 1,45 kílógrömm en við erum 6 í heimili. Meðalnotkun plasts á fjögurra manna fjölskyldu er 13 kílógrömm á mánuði. Þetta var heldur ýkt átak en það þarf oft til að koma manni í gang en við settum okkur markmið að fara ekki yfir þrjú kílógrömm á mánuði sem tókst nánast í 2 ár fyrir utan desember og maí eitt árið sem við vorum með fermingu.“

Vigtar allt plastrusl

Til að halda utan um notkun sína var brugðið á það ráð að vigta allt plastrusl sem fór út af heimilinu.

„Á þessum þremur árum hefur orðið gríðarleg vitundarvakning í landinu og ber að þakka Plastlausum september hluta af því að t.d. fyrirtæki hafa nú dregið gríðarlega úr plastnotkun sinni og hagrætt í pakkningum svo dæmi séu tekin.

Kjötvinnslur hafa breytt umbúðum sínum og náð að minnka plast um 70% eða um 30 tonn á ári. Nú kemur sushi í betri umbúðum en ég væri samt til í að sleppa litlu sojasósu-plastflöskunum.“

Hvaða ráð áttu fyrir þá sem vilja aðlaga sig þessu hugarfari?

„Ég mæli með að fólk noti minna af plasti því við getum ekki haldið áfram með sama hætti. Endurvinnslan er ekki að fara að hvítþvo okkur af því hvernig við notum plastið.

Það munar um hvert einasta plaströr, plastgaffal og poka þótt okkur þyki það kannski lítið í stóra samhenginu.

Maður þarf ekki að vera fullkominn í þessu og að sjálfsögðu geta allir gleymt að taka pokann með í búðina en það er alltaf gott að reyna að gera eins vel og maður getur.

Ég enda stundum með fangið fullt og vil þá ekki þurfa að troða vörunum inn á mig og þá splæsi ég í einn poka ef það eru ekki kassar í búðinni.

Baðvörum og hreinsiefnum getur fylgt mikið af plasti og umbúðum og sum krem hafa örplast í sér eins og margir skrúbbar sem dæmi.

Þess vegna skiptir miklu máli að við reynum að kaupa það sem er best fyrir okkur og jörðina.

Við getum einnig þvegið sjaldnar, hver þvottur slítur fötunum okkar og litlar plastagnir úr gerviefnum skolast út í haf.“

Lykilatriði að nota minna

Hún segir að munur sé á plasti og því gott að hafa í huga að vanda valið.

„Sumt plast er hitaþolið annað er mjúkt, eða hart og brothætt.

Ef við erum að nota plast undir matvæli þá skiptir máli að það sé laust við BPA þar sem það efni hegðar sér eins og hormón og getur gert skaða og þá sérstaklega hjá börnum.

Lausnin er samt ekki sú að henda öllu plasti út eins og nestisboxum og slíku heldur að næst þegar þú endurnýjar þá kynnir þú þér hvað er í boði.“

Hún segir lykilorðið í umhverfismálum vera að nota minna.

„Við getum safnað erindunum saman í eina ferð frekar en að skjótast eftir einu í einu. Eins er hegðun eldri kynslóða oft til fyrirmyndar – þá sér í lagi þegar kemur að sparsemi.

Gott ráð er að slökkva t.d. ljósið þegar við erum ekki í rýminu, að fara vel með auðlindirnar okkar þar sem þær eru á þrotum. Við ættum að hjóla frekar eða ganga, síðan ættum við að forðast að henda mat og skoða að gera moltu og flokka. Verum nýtin og förum vel með hlutina okkar svo þeir endist. Við ættum einnig að fara fáar lengri utanlandsferðir heldur en margar styttri. Minnka neyslu á kjöti og mjólkurvörum og kaupa íslenskt og það sem er á uppskerutíma. Ef við þurfum að kaupa erlent reynum þá að kaupa það sem er næst okkur. Þetta eru allt hlutir sem við getum gert bara með því að velta þeim aðeins fyrir okkur. Ég sé þetta fyrir mér þannig að við séum að hægja aðeins á lífinu, lifa nær náttúrunni og huga að heilsunni.“

Þurfum að slökkva á sjálfstýringunni

Hvernig val höfum við þegar við förum út í búð?

„Við þurfum bara að slökkva á sjálfstýringunni og horfa í kringum okkur því við höfum alltaf val.

Pizzasósan er sem dæmi í plasti eða fernu. Íslenskur pappi er betri en erlent plast og pappi. Við getum keypt ávexti og grænmeti án umbúða og svo mætti lengi telja. Það sem ég tók eftir þegar við tókum þetta í gegn hjá okkur var að við fórum að borða hreinni mat.

Hreinlætisvörur skipta miklu máli og minnka má notkun á plasti mikið t.d. með sápu sem sápustykki eða áfyllingar án eða í minna plasti, svitalyktareyðir er til í pappaumbúðum án skaðlegra aukaefna, við getum keypt plastlausan plástur, til eru fjölnota túrnærbuxur og mánabikar úr sílikoni í stað dömubinda sem eru algjör snilld og þvílíkt frelsi. Það er ekki heftandi að vera umhverfisvænn.“

Hvað með íslenska smjörið?

„Þegar við tókum allt í gegn hjá okkur þá skoðuðum við allt sem var í umbúðum og hvað gæti komið í staðinn. Við keyptum alltaf smjörva sem er meira unninn en venjulegt smjör í bréfinu og á 6 manna heimili er það fljótt að hrannast upp. Við erum með smjörkúpu á borðinu og notum núna alltaf venjulegt smjör þegar notað er smjör og það er alltaf mjúkt og pakkningin í lágmarki. Þetta er nefnilega svo merkilegt eða kannski ekki, að oftar en ekki fer saman hreinleiki vöru og einfaldleiki pakkninga.“

Hvernig lýsir þú þínu heimili?

„Það er stoppistöð þegar skólinn, íþróttir og félagslíf er á fullu. Annars er heimilið okkar hlýlegt, fallegt og frjálslegt með húsgögnum héðan og þaðan.

Ég vil að heimilið sé staður þar sem gott er að koma og slaka á og allir hafa pláss fyrir sitt.“

Vil vera hluti af lausninni fyrir börnin sín

Emilía er í umhverfis- og auðlindafræði í Háskóla Íslands.

„Hver einasti tími er ótrúlega áhugaverður og flottir kennarar. Ég treð marvaða í augnablikinu að læra að læra aftur og koma þessu öllu heim og saman við lífið.“

Af hverju skipta umhverfismál þig svona miklu máli?

„Því það er nútíðin og framtíðin og við verðum að bregðast við því þegar við erum komin yfir mörk jarðarinnar, þá er ekki vitað hvort við getum snúið við eða húrrum í einhverja óafturkræfa eyðileggingu. Við nálgumst óðfluga þessi mörk en það er svo margt sem við getum gert og óteljandi tækifæri sem felast í því. Ég er heilbrigðismenntuð líka og að skoða línurit sem sýnir að þar sem kaupmáttur vex þá dalar hamingjan sem er ákveðin vakning. Það skal enginn segja mér að við kaupum hamingjuna. Erum við annars ekki öll í leit að hamingju og heilsusamlegu líferni?“

Hún segir kórónuveirufaraldinn hafa kennt okkur margt.

„Faraldurinn sýndi okkur að við getum tileinkað okkur nýjar venjur ef við viljum eða þurfum. En það sem er öðruvísi með umhverfismálin er að okkur finnst þau svo langt undan og ekki eins nálæg ógn. Að við þurfum ekki að gera neitt og það sem ég geri skipti ekki máli í heildarsamhenginu en það var nú ekki raunin í kórónuveirufaraldrinum og það á sannarlega við einnig í umhverfismálum. Ég á börn sem erfa munu landið og ég vil vera hluti af lausninni fyrir þau.“