Hvað gerir manneskju að harðstjóra og hvað gerir aðra að dýrlingi? Það er ekki valdið sjálft sem hefur áhrif á útkomuna, heldur hvar valdinu er gefið rými.

Í grein eftir lækninn Jordan Grumet á Psychology Today gerir hann þessum tveimur týpum ágæt skil.

„Harðstjórinn sækist eftir að beygja heiminn undir sinn eigin vilja.“ Hann notar valdið út á við til að breyta umhverfinu, fólki og menningu umhverfis hann, til að fylla í holu innra með sér.

„Dýrlingurinn snýr jöfnunni við.“ Hann einblínir á valdið innra með sér, með því að vinna í sjálfum sér, besta allar sínar venjur og endurskilgreina eigin gildi.

Á kaldhæðnislegan hátt tekst dýrlingunum þannig að breyta umhverfinu á þann hátt sem harðstjórunum mun aldrei takast.

Til að kafa dýpra í þessar tvær týpur af valdmiklum persónuleikum tekur Grumet annars vegar dæmi um einræðisherrann Adolf Hitler og hins vegar um lögfræðinginn og pólitíska siðfræðinginn Mahatma Gandhi.

Það hlýtur að taka mikla orku frá fólki sem reynir að stjórna heiminum. Sivani Bandaru/Unsplash

Hvar er mestu áorkað?

Hitler verður allt í senn öfgafullt og ógnvekjandi dæmi um harðstjóra. „Hann trúði því að hann gæti búið til nýjan heim með því að endurmóta hann samkvæmt stífum og eyðileggjandi hugsjónum sínum.“

Einkalíf Hitlers einkenndist af höfnun og mistökum en hann átti í erfiðu sambandi við föður sinn, missti ástkæran bróður sinn ungur að aldri og var margoft hafnað af listaskóla. Í Vínarborg bjó hann við fátækt og myrkur og í stað þess að fást við tilfinningarnar og reiði eftir ósigur Þýskalands í fyrri heimsstyrjöldinni, sóttist hann eftir að ná stjórn á heimsvísu.

Og hann virtist aldrei fá nóg. Að lokum endaði hann líf sitt í einangrun og ósigri, upptekinn af tómleikanum.

Gandhi fór aftur allt aðra leið. 

„Sem ungur maður glímdi hann við freistingar, skömm og sjálfsefa. Hann viðurkenndi að hafa logið, stolið og jafnvel borðað kjöt, sem var á skjön við andlegar meginreglur fjölskyldunnar.“

Í stað þess að ráðast á umhverfið fór hann að einblína inn á og leitaði ákveðinnar sjálfstjórnar m.a. í gegnum föstu, þögn, einlífi og sífellt dýpri skuldbindingu við sannleikann.

Þannig setti Gandhi fordæmi. „Heimurinn breyttist ekki vegna þess að Gandhi yfirbugaði hann heldur vegna þess að fólk laðaðist að þessari innri sannfæringu.“

Dýrlingarnir enda alltaf ofan á, samkvæmt Jordan Grumet. Birmingham Museums Trust/Unsplash

Að breyta sér sjálfum

Í grein sinni fer Grumet í gegnum þrjá sálfræðilega þætti sem skilur að harðstjóra og dýrlinga: „Það sem við segjum okkur sjálfum, hverju við raunverulega getum stjórnað og hvar valdið býr í raun og veru.“

Samkvæmt Grumet hafa allir vott af harðstjóra og dýrlingi innra með sér, en allt snýst um hvar völdunum er gefið rými, þ.e. út á við eða inn á við.

Með því að ná sjálfstjórn og stýra valdinu inn á við nær fólk áhrifum út á við. Það er engin þörf fyrir að stjórna heiminum heldur miklu frekar að laga sig að honum.

„Hættum að mæla völd út frá hve mörgum við getum stjórnað og byrjum að mæla þau út frá af hve mikilli dýpt við getum breytt okkur sjálfum.“

Psychology Today

Tengdar fréttir

Framakonur

Vigdís Häsler stofnar ráðgjafarfyrirtæki

• Gervigreindin gerir bókaútgáfu auðveldari en áður
• Alvöru gellur komu saman
• Áslaug í stjórn Catecut
• Júlíana Sara skiptir um starfsvettvang

» Fleiri tengdar fréttir

Andleg heilsa

Hvað er „trauma bond“ og hvernig á að komast út úr því?

• Þegar þolandi kynferðisofbeldis fær ofuráhuga á kynlífi
• Þykist vera vegan í vinnunni
• Er hægt að fá ofnæmi fyrir vinnunni?
• „Ég vil einungis sjá fólk upplifa þessa litlu persónulegu sigra“

» Fleiri tengdar fréttir

• Blogga um frétt