Smartland Mörtu Maríu | Morgunblaðið | 29.1.2021 | 22:00

Lærði að lesa fólk og finna þá sem hafa mestu áhrifin á aðra

Tryggvi Hjaltason er með áhugaverða fjölbreytta menntun.

Tryggvi Hjaltason er þriggja barna faðir, giftur Guðnýju Sigurmundsdóttur og eru þau búsett í Vestmannaeyjum. Hann segir föðurhlutverkið vera mest auðmýkjandi hlutverk sem hann hefur fengið og að börnin hans stuðli að meiri þroska hjá honum en hann hjá þeim.

„Mér finnst eins og ég hafi unnið í lífinu að fæðast í Vestmannaeyjum og giftist síðan stelpunni úr næsta húsi sem hefur gert mig að betri manni á hverjum degi síðan. Ég ströggla með óþolinmæði og verð í vaxandi mæli var við hvað ég er ófullkominn, sem er samt furðu frelsandi uppgötvun.

Ég skil ekki af hverju þess er ekki krafist sem hluti af skyldumenntun að eignast vin sem er miklu eldri en maður sjálfur og hlusta á sögur frá þeim aðila.

Ég hef mikinn áhuga á tilgangi lífsins og mannkynssögunni, sérstaklega einstaklingum sem hafa breytt heiminum, og svo dreymir mig um að verða 200 ára gamall.“

Heppinn að hafa tekið réttar ákvarðanir með menntun sína

Tryggvi segir að hann sé heppinn að hafa náð sér í menntun sem gerði honum kleift að móta sig áfram inn í margvísleg verkefni því menntunin kallaði ekki bara á eina fastmótaða braut, enda eru fáir sem vita og skilja í hverju Tryggvi er menntaður.

„Ég vinn hjá CCP-tölvuleikjafyrirtækinu sem „strategist“ þar sem ég stunda meðal annars hegðunarrannsóknir. Ég hef mikinn áhuga á mannlegri hegðun og hef stundað einhvers konar hegðunarrannsóknir í 13 ár. Það hefur keyrt áfram fyrst og fremst hvar ég hef valið að starfa undanfarin ár en ég hef starfað í ráðuneyti, hjá öryggisstofnunum og hjá Sérstökum saksóknara.“

Tryggvi er með BS-gráðu í Global Security and Intelligence Studies frá Embry Riddle-háskólanum í Arizona og með meistaragráðu í fjármálum fyrirtækja. Hann hefur einnig klárað grunnnám í hagfræði og verið í Lögregluskóla ríkisins.

Tryggvi og Guðný eiginkona hans eru gott teymi.

„Ég er stúdent af félagsfræðibraut við Framhaldsskólann í Vestmannaeyjum (FÍV). Það er lítill skóli sem býður upp á þó nokkurt frelsi til að finna hver maður er og fara á eigin hraða í talsverðu öryggi. Ég nýtti það og kláraði námið í rólegheitum á fjórum árum á meðan ég stofnaði hljómsveit, byrjaði með stelpunni í næsta húsi og keppti í frjálsum íþróttum. Ég var aldrei í neinu stressi og gaf ekki í námslega fyrr en í seinni hluta námsins þegar ég vissi að ég vildi fara í háskólanám til Bandaríkjanna. Ég var það heppinn að það var eldklár sálfræðimenntaður kennari við skólann sem ég leit mikið upp til og hjá honum gat ég tekið fimm sálfræðiáfanga. Þar dýpkaði áhugi hjá mér á mannlegri hegðun og ég hef alla tíð síðan stundað hegðunarrannsóknir á einn eða annan hátt og það ráðið að mestu leyti hvaða nám og störf ég hef valið mér.

Eftir FÍV fór ég með besta vini mínum í fjögurra mánaða ferðalag í bíl um Bandaríkin, meðal annars til að skoða ameríska háskóla. Við keyptum gamlan Cadillac og keyrðum í 33 ríki, fórum á þungarokkstónleika, vorum teknir af löggunni, gistum hjá hippum, sátum fyrirlestra í mismunandi háskólum víðsvegar um Bandaríkin, spiluðum „ultimate frisbee“ með ókunnugum í borgum út um öll Bandaríkin og áfram má telja. Lykilávöxtur úr þessari ferð ásamt ómetanlegum minningum og styrkingu á einni bestu vináttu allra tíma var að ég fann það sem var draumaháskólanám fyrir mig.

Ég skráði mig Bsc-nám í Global Security and Intelligence Studies við Embry Riddle-háskóla í eyðimörkinni í Arizona. Bandaríkjamenn voru á þessum tíma staddir á hápunktinum í stríðinu gegn hryðjuverkum og þá vantaði leyniþjónustufólk, það er einstaklinga sem gátu greint flóknar upplýsingar, séð mynstur, lesið fólk og greint hvar þau tuttugu prósent leynast sem munu hreyfa áttatíu prósentin. Námið var búið til og kennt af fyrrverandi prófessorum frá CIA og var sem dæmi deildarstjórinn doktor í sálfræði en sagan sagði að hann hefði stýrt yfirheyrsluprógrammi CIA á svokölluðum „black sites“ í stríðinu gegn hryðjuverkum. Hvort sem það var rétt eða ekki kenndi hann mér heilmikið um hvernig hægt er að lesa og skilja fólk betur, hvað við stýrumst mikið af tilfinningum og hvað líffræðilegu kerfin okkar segja okkur oft ótrúlega mikla sögu um hvernig ákvarðanir við tökum. Þetta var grunnurinn að þekkingu sem sem ég fékk síðan að reyna meira á þegar ég stýrði yfirheyrslum hjá Embætti sérstaks saksóknara nokkrum árum seinna í kjölfar efnahagshrunsins og sá þá í framkvæmd hversu áreiðanlegt margt af þessu reyndist hjá honum.“

Nám sem fór inn á mörg ólík svið

Tryggvi segir námið hafa verið ótrúlega fróðlegt og skemmtilegt.

„Við lærðum hagfræði, sálfræði, gagnaupplýsingafræði (signals intelligence), diplómatík, greiningu valdakerfa, erlend tungumál og siði þjóða, mannkynssögu og áfram má telja. Ég var síðan svo blessaður að mér tókst að næla mér í sæti í fjögurra ára liðsforingjaþjálfun hjá Bandaríkjaher á sama tíma og þar lærði ég allt frá því að leiða litlar sveitir í bardaga, lestur korta, að bjarga sér í óbyggðum, finna vatn, nota skotvopn og stilla upp fyrirsát á herdeildir og smærri flokka og áfram má telja. Þetta var allt hið mesta ævintýri sem ég fékk að ganga í gegnum með henni Guðnýju sem var kærasta mín síðan úr framhaldsskóla sem flutti með mér út og fór sjálf í listnám. Ég keyrði hana síðan upp í Miklagljúfur annað árið okkar þarna úti og bað hana að giftast mér sem hún samþykkti að gera og í dag eigum við þrjú börn á grunni hjónabands sem byrjaði að myndast þarna úti. Ég get eiginlega ekki tíundað þakklæti mitt gagnvart þessu öllu.“

Tryggvi segir hrunið á Íslandi árið 2008 hafa sett strik í reikninginn í námi hans á þessum tíma.

Tryggvi fór í nám til Bandaríkjanna.

„Hrunið kom rétt áður en ég útskrifaðist og þá horfði ég hjálpar- og skilningslaus á það þegar forsætisráðherra Bretlands sagði að landið mitt væri gjaldþrota og námslánin mín hjá LÍN hættu að nægja fyrir náminu vegna þess að krónan féll 80%. Mér tókst að klára námið með stuðningi frá skólanum, foreldrum og mikilli skuldsetningu og kom síðan heim og ákvað að ég þyrfti að skilja fjármál betur. Ég tók þess vegna grunn í hagfræði og endaði á að klára meistaragráðu í fjármálum fyrirtækja frá Háskóla Íslands. Ég þurfti hins vegar að gera þetta í tveimur atrennum vegna þess að ég varð fyrir miklu áfalli þegar ég hóf nám í Háskóla Íslands eftir samanburð við FÍV og Embry Riddle. Mér fannst flestir kennarar mínir í háskólanum mest uppteknir af pólitík á þeirri stundu. Þetta er á tíma þar sem stjórnlagaþingskosningar vegna mögulegrar endurskoðunar nýrrar stjórnarskrár voru í gangi og miklar umræður um ESB-aðild höfðu verið í gangi. Margir kennarar voru uppteknir af þessu og létu nemendur finna fyrir því ef þeir voru ekki sammála. Ég man þegar ég ákvað að hætta í háskólanum, það var eftir að einn kennarinn sendi póst á alla nemendur sína að segja þeim að kjósa bróður sinn til stjórnlagaþings. Ég fór í millitíðinni í nám í Lögregluskóla ríkisins sem mér þótti vera algjört toppnám og þegar ég var hálfnaður þar hélt ég áfram með námið við Háskóla Íslands og að þessu sinni með minni væntingar. Ég kláraði síðan hvort tveggja. Ég vil þó taka fram að ég tel ekki að þessi reynsla mín sé algild fyrir Háskóla Íslands eða kennara þar, heldur tel ég að ég hafi verið óheppinn og tekið nám þegar samfélagið var á óvenjulegum stað. Nokkrir af kennurunum við Háskóla Íslands eru þeir bestu sem ég hef fengið þannig að litrófið var breitt.“

Sér ekki eftir því að hafa farið í nám erlendis

Hvers vegna ákvaðstu að fara utan í nám?

„Ég geng í gegnum grunnskóla og framhaldsskóla þegar það eru miklir kraftar að fara í gegnum skólakerfið á Íslandi um að passa upp á að enginn skari fram úr og lægsti samnefnari ráði ferðinni á menntun bekkjarins hverju sinni. Það mátti aldrei segja hverjir stóðu sig best og það mátti ekki fara á undan og það var eytt löngum stundum í að fara yfir heimanám og þetta voru þættir sem mér líkaði ekki. Ég kvartaði og kvartaði yfir þessu heima hjá mér og á endanum sagði pabbi við mig að ef ég vildi komast í svona samkeppnisumhverfi yrði ég að flytja til Bandaríkjanna. Ég tók karlinn á orðinu, enda veit hann yfirleitt hvað hann syngur, og fór til Bandaríkjanna í grunnnám. Þetta var allt hárrétt hjá honum og það var reglulega tilkynnt hverjir væru efstir þarna úti og þeir fengu sem dæmi fundi með toppfyrirtækjum og -stofnunum sem leituðu til skólanna og spurðu um bestu nemendurna. Í gegnum slíkar tengingar var ég kominn með nokkrar áhugaverðar brautir fyrir framan mig eftir útskrift sem ég hefði líklega nýtt ef það hefði ekki orðið hrun á Íslandi og mér runnið blóðið til skyldunnar að fara heim og reyna að verða að einhverju liði í endurreisninni.

Besta afrekskerfi sem ég hef þó fengið að taka þátt í var Bandaríkjaher. Allt sem þú gerðir var mælt og mælingarnar hengdar upp í herstöðinni hverju sinni. Þetta var hreinasta svokallaða umbunarkerfi (e. meritocracy) sem ég hef nokkurn tímann fyrr eða síðar komist í. Þannig vissi maður alltaf hvar maður var staddur og við hvern maður var að keppa og hvað maður þyrfti að gera til að komast ofar. Tækifærum og aðgangi að störfum, styrkjum, leiðtogahlutverkum og fleiru var síðan úthlutað eftir skori og þess vegna virkilega gegnsætt og skýrt hvernig maður stóð sig og gat komist áfram. Sem ungum karlmanni á þessum tíma fannst mér þetta vera það besta sem hafði verið gert síðan brauðið var fyrst skorið. Mér var boðið 100 þúsund dollara bónus og ríkisborgararéttur við útskrift ef ég var tilbúinn að taka að mér ákveðið verkefni hjá þeim og það byggðist á skráðum árangri síðustu ára. Ég vildi ekki bjóða Guðnýju, sem þá var orðin eiginkona mín, upp á það líf að vera kona hermanns en það hefur alltaf setið í mér síðan ýmislegt sem ég lærði úr þessu afrekskerfi Bandaríkjahers. Staða drengja í íslenska menntakerfinu í dag er mjög veik, 34% þeirra útskrifast úr grunnskóla án þess að geta lesið sér til gagns og við höfum eitt lægsta hlutfall OECD á nýskráningum drengja í háskólanám og ég hef stundum hugsað til lærdómsins hjá Bandaríkjaher þegar ég velti fyrir mér vandamálum drengja í skólakerfinu á Íslandi.“

Tryggvi hefur verið ötull í að benda á möguleikana sem geta skapast með góðu umhverfi fyrir alþjóðlegu fyrirtækin í landinu.

Ýmislegt hægt að kenna í gegnum skólakerfið

Tryggvi segir einnig áhugavert að kenna fólki í gegnum skóla að vera hreyfarar í samfélaginu.

„Mér finnst áhugaverð sú fullvissa að þú getur breytt heiminum sem var hamrað inn í nemendur, auðmýktin gagnvart því að gera sitt besta í að hjálpa öðrum að ná árangri og aðferðafræðin að finna alltaf 20% sem munu hreyfa 80% sem hefur verið mantra í mínu lífi síðan. Gæðin á kennurunum voru líka mikil enda voru þeir metnir af nemendum og samkennurum á hverri önn í mjög umfangsmiklu ferli. Það er þó ákveðin hætta á einkunnaverðbólgu í slíku kerfi en hún virðist þó eiga sér stað þegar þetta er ekki gert líka þannig að ef til vill er sú hætta ofmetin.“

Er menntun máttur?

„Ekki spurning, en ég tel þó að í dag þurfi líka að bera meiri virðingu fyrir menntun sem á sér stað utan menntastofnana. Við lifum á þeim ótrúlegu tímum þar sem ég get ákveðið að læra að forrita tölvuleik og get fengið allar lexíur og leiðbeiningu sem ég þarf frítt í gegnum miðla eins og YouTube. Ef ég hef sjálfsaga, tíma og metnað get ég náð mér í heimsklassamenntun og reynslu án þess að ná mér í formlega framhaldsmenntun. Háskólagráða færir manni hins vegar annan mikilvægan ábata en bara gráðuna sjálfa og menntunina, sem er tenglsanetið. Í háskólanámi kynnistu fólki á svipuðum stað og þú í lífinu með svipuð áhugamál sem fer oft í svipuð verkefni. Slíkt tengslanet leiðir síðan hjá mörgum til vináttu og þá ertu heldur betur farin/n að uppskera fyrir lífstíð. Rétta menntunin á réttum tíma er að sjálfsögðu ómetanleg en hana getur þó verið að finna víðar en bara í skólastofu eins og við erum að læra hratt þessi misserin.“

Hvers vegna er mikilvægt að skilja það hvernig manneskjan hegðar sér að þínu mati?

„Það gefur þér stórkostlegt forskot í lífinu að skilja hvernig aðrir og þú sjálfur stýrast af tilfinningum, hafa það grunndrif að þjóna sjálfum sér umfram aðra og hvað það þýðir með tilliti til samkenndar, auðmýktar og sjálfsfórnar og að við höfum ekki heila sem kann vel að reikna tölfræði með tilliti til svokallaðra hugsanahneigða og styttri leiða sem heilinn hefur í úrvinnslukerfum okkar.

Án þess að hafa ágætis yfirgripsþekkingu í þessum efnum myndi ég telja að það væri talsverð hætta á dýrum yfirsjónum í mannlegum samskiptum og mati á gæðum í eigin ákvarðanatöku hverju sinni.“

Er ekki fullkominn frekar en annað fólk

Er ekki aðeins öðruvísi fyrir þig að umgangast fólk eftir námið?

„Fyrst þegar ég fór að máta fólk inn í þessa hegðunarferla alla sem námið lagði grunnskilning að varð ég hræddur þegar ég sá hversu oft þetta reyndist gera fólk fyrirsjáanlegt en með tíma og því að kynnast fleiri einstaklingum sem eru þroskaðri en ég hef ég lært að lykilatriðið er að nálgast einstakling sem einstaka sköpun af auðmýkt, með samkennd og í kærleika og þá í raun skipta öll þessi varnarviðbrögð okkar og reiknikerfi svo litlu máli. Ég er samt sjálfur stórkostlega ófullkominn í þessu ferðalagi og ennþá algjört barn í þessum efnum. Þess vegna eru það svo mikil forréttindi að fá að fylgjast með og læra af öðrum og það er ekki hægt að gera af einlægni með árangri ef maður ætlar sér að ramma alla einstaklinga inn í einhver fyrirframmótuð hegðunarmynstur því þau grípa bara þinn takmarkaða skilning hverju sinni.

Það var í raun ekki fyrr en ég tók öll þessi verkfæri sem ég fékk í náminu og notaði þau til að lesa Biblíuna upp á nýtt og þá sérstaklega fjallræðu Jesú Krists í fimmta kafla Mattheusarguðsjalls sem ég skildi hvað ég var hrokafullur og blindur í bróðurparti af nálgun minni á náunga minn. Ég var alltaf voða duglegur að setja fólk í flokka og ákveða fyrirfram að þessi og hinn væru vitleysingar sem væru ekki virði þess að gefa tíma. Það var algjör rassskelling fyrir mig þegar ég áttaði mig á að þessi afstaða gerði mig minnstan meðal bræðra minna og systra.“

Nú veit ég að þú ert mjög listrænn líka, takast þessi öfl á í þér eða lifa í sátt og samlyndi?

„Ég uppgötvaði á síðasta ári að ég naut þess ekki lengur að semja tónlist eins og ég hafði áður gert. Ég hætti þess vegna að semja tónlist og velti þessu fyrir mér í marga mánuði. Ég áttaði mig síðan á því að ég samdi oft út frá þeim vinkli að þegar ég gæfi þetta út myndi þetta láta mig líta vel út. Það er ekki lengur nærandi fyrir mig, þvert á móti. Þannig að núna er ég að reyna að skilja hvernig maður semur tónlist í auðmýkt. Vá hvað það er margt sem ég kann ekki. Ég óska eftir hjálp í þessum efnum.“

Árið aðeins öðruvísi en hann hélt það yrði

Hvernig er árið 2020 búið að vera?

„Ég sá frábæra tilvitnun um daginn sem lýsir því vel:

„Árið 2020 var árið sem ég ætlaði að ná árangri á fullt af nýjum sviðum en endaði á að vera árið þar sem ég lærði að vera þakklátari fyrir allt sem ég á nú þegar

Ég hef aldrei verið jafn mikið með börnunum mínum með einbeittari athygli en árið 2020. Í gegnum það ferli skildi ég enn betur að það er afskaplega lítið í lífinu sem er betri notkun á tíma mínum.“

Hvaða væntingar ertu með til ársins 2021?

„Yfirskrift ársins í markmiðaskjalinu mínu fyrir árið er: verði þinn vilji og gæði. Ég ætla að gefa mér betri tíma í að hlusta á Guð og svo ætla ég að taka að mér færri verkefni en gera þau betur.“

Ef þú ættir eina ósk fyrir mannkynið – hver væri hún?

„Að hver og einn einstaklingur fyndi ofurkraftinn auðmýkt virka í lífi sínu og lifði í henni og færi í kjölfarið að lifa í græðandi samfélagi við kærleiksríkan Guð og skildi þar með af hverju við erum smíðuð eins og við erum smíðuð og uppskæri þannig djúpan frið, óslökkvandi gleði og tilgangsríkt sjálfsfórnandi líf fyrir aðra.“