Þegar sjómannadagurinn var haldin í fyrsta skipti hátíðlegur í Reykjavík 1938 er talið að fjórðungur borgarbúa hafi mætt á hátíðarhöldin. Það er áhugavert að lesa lýsingar af deginum en hátíðarhöldin höfðu greinilega sterk áhrif á samtímamenn. Í dag virðist sjómannadagurinn vera dæmdur til að falla í skugga listahátíðar í Reykjavík. Listalífið hefur þannig tekið yfir sjómannslífið. Það er reyndar svo að dagurinn hefur mun meira gildi víða úti á landi en hér í höfuðborginni og er til dæmis eftirtektarvert að Hafnfirðingar heiðra sjómannadaginn með mun veglegri hætti en höfuðborgarbúar. Þetta staðfestir að mörgu leyti stöðu sjávarútvegsins í huga sístækkandi hóps hér á landi. Á sama tíma þráttar Alþingi um hve hátt auðlindagjald útgerðin í landinu eigi að borga. Þjóðin á að fá eitthvað fyrir auðlind sína segja þeir sem hafa hæst. Þegar umræðan er skoðuð sést að ekki örlar á skilningi á eðli eða umfangi starfseminnar. Hvað þá að menn átti sig á að íslenskur sjávarútvegur er sá eini meðal landa OECD sem greiðir veiðigjald. Nánast alls staðar annars staðar er sjávarútvegur ríkisstyrktur. Það er samkeppnishæfni íslensks sjávarútvegs öðru fremur sem gerir hann að því sem hann er.
Samkeppnishæfni íslensks sjávarútvegs er góð
Nýleg rannsókn bendir til þess að samkeppnishæfni íslensks sjávarútvegs sé með besta móti, ef miðað er við svokallaðan FPI-mælikvarða (Fishery Performance Indicator) sem er mælitæki sem þróað var hjá Alþjóðabankanum. Um er að ræða nokkurskonar samkeppnishæfnivísi sem metur árangur sjávarútvegs og hjálpar til við að koma auga á þau svið þar sem eru tækifæri til að gera betur eins og kom fram hér á mbl.is fyrir skömmu. Til að framkvæma FPI-greiningu þarf að skoða fjölmargar víddir í starfsemi sjávarútvegsins og afmarka við land eða landshluta, ákveðnar tegundir veiða eða tilteknar fisktegundir.
FPI-mælikvarðin er áhugaverður eins og kom fram í áðurnefndri grein. Afla þarf gagna um fimm meginþætti sem síðan skiptast í marga undirþætti. Meginþættirnir eru þjóðhagrænir þættir (e. macro factors), svo sem umhverfisáhrif og ábyrg stjórnun fiskveiða; réttindi og skyldur (e. property rights and responsibility) sem skoðar með hvaða hætti útgerðir geta nýtt sér tegundir og ráðstafað aflaheimildum; samfélagsleg áhrif (e. co-management) sem metur til dæmis samfélagslega stöðu fólks sem starfar í sjávarútvegi og möguleika greinarinnar til að hafa áhrif á stjórnun fiskveiða; stjórnun (e. management) mælir til dæmis hversu vel stjórnkerfið safnar gögnum og sinnir vísindalegum rannsóknum. Loks er það lífsviðurværi (e. post-harvest), þar með talið hve auðvelt er að afla tekna af sölu fiskafurða og hvort góðir innviðir séu til staðar sem veita aðgengi að verðmætari mörkuðum.
Öllum undirþáttum meginþáttanna fimm er gefin einkunn á bilinu frá 1 til 5 og eftir ákveðnum aðferðum er síðan reiknað út meðaltal fyrir hvern meginþátt. Af þessum gögnum má síðan leiða hver áhrif fiskveiðanna eru hvað snýr að umhverfis-, efnahags- og samfélagslegum þáttum, og leggja mat á til dæmis hversu vel varan kemst á markaði sem skila sem bestum hagnaði, hve mikla áhættu greinin býr við og hvernig launþegar og samfélag njóta góðs af veiðunum.
Staðfestir góðan árangur
Niðurstöðurnar benda til þess að sjávarútvegur hér á landi, eða alltént veiðar á þorski, standist hæglega samanburð við þau lönd sem hafa komið best út úr þeim FPI-mælingum sem gerðar hafa verið til þessa. Þegar fyrir liggur yfirlit yfir meðaltalseinkunnir tíu bestu þjóðanna og meðaltal allra mældra landa kemur Ísland mjög vel út. Það er staðreynd sem mætti halda meira á lofti.
Staðfesting á góðum árangri við stjórnun sjávarútvegs birtist um miðjan mánuðinn. Þá var greint frá því að sjávarútvegsráðherra hefði gefið út reglugerð um leyfilegan heildarafla í íslenskri fiskveiðilögsögu fyrir næsta fiskveiðiár og fylgir hún alfarið ráðgjöf Hafrannsóknastofnunar. Í ráðgjöf Hafrannsóknastofnunar kemur fram að staða margra helstu nytjastofna er sterk og því samfara verða aflaheimildir fyrir ýsu og ufsa auknar verulega auk þess sem aflaheimildir fyrir þorsk og steinbít verða auknar nokkuð. Leyfð var 40 prósenta aukning á aflamarki ýsu og leyft verður að veiða tæp 58 þúsund tonn. Þá var aflamark ufsa aukið um 30 prósent og leyft að veiða 79 þúsund tonn. Enn fremur má auka lítillega veiðar á þorski og steinbít. Þetta eru ánægjuleg tíðindi.
Það skal tekið fram að þau viðhorf sem birtast í þessum pistli eru eingöngu höfundar og á hans ábyrgð.