Pistlar:
Sigurður Már Jónsson (sigurdurmar.blog.is)
Ál í 50 ár á Íslandi
Ársfundur Samáls, samtaka álfyrirtækja á Íslandi, var haldinn í gær. Þar var meðal annars farið yfir stöðu og horfur í áliðnaði á Íslandi og rætt um samkeppnisumhverfið á heimsvísu. Á þeirri hálfu öld sem liðin er frá því að álframleiðsla hófst á Íslandi nemur heildarframlag áliðnaðar, með óbeinu framlagi til íslenskrar verðmætasköpunar, 1.150 milljörðum króna. Yfir 2000 manns hafa með beinum hætti atvinnu af álframleiðslu hér á landi og 5000 manns ef afleidd störf eru talin. Það munar um minna en eins og dyggir lesendur þessara pistla ættu að vita hefur alloft verið vikið að þessu hér.
Yfirskrift fundarins var „Álið er hluti af lausninni,“ en á þessum tímamótum eru 50 ár liðin frá því álframleiðsla hófst á Íslandi. Merkileg tímamót en segja má að með því hafi verið gerð fyrsta tilraun til að rjúfa hið einhæfa atvinnulíf sem hér var og renna fleiri stoðum undir gjaldeyrisöflun þjóðarinnar. Landsvirkjun fagnaði 50 ára afmæli sínu 2015 en saga áliðnaðarins og Landsvirkjunar er samofin. Katrín Jakobsdóttir forsætisráðherra mætti á fundinn og talaði fyrst og fremst um umhverfismál en ríkisstjórnin hefur boðað aðgerðaráætlun í umhverfismálum innan skamms.
Loftslagsmál í forgrunni
Loftslagsmál og umhverfismál voru enda í forgrunni á fundinum og var meðal annars fjallað um þann árangur sem náðst hefur í loftslagsmálum í íslenskum áliðnaði, en kolefnislosun hefur dregist saman um 75% frá árinu 1990. Þá eru frekari aðgerðum í farvatninu hjá álverunum til þess að draga enn frekar úr losun. Engum blöðum er um það að fletta að á heimsvísu er mikilvægt að ál sé framleitt með umhverfisvænum hætti hér á landi.
En Kína framleiðir nú ríflega helming alls áls í heiminum og gerir það með eins óumhverfisvænum hætti og unnt er. Um leið eru þeir að auka útflutning sinn og ryðjast um á heimsmarkaði. Framleiðsla Kínverja minnir á að þeir í raun svindla í heimsviðskiptum eins og Bandaríkjaforseti er nú að benda á. Til hvers eru Íslendingar að reyna að standa sig þegar Kínverjar gera það ekki? Jú, auðvitað af því að það er rétt að gera í sjálfu sér svo vitnað sé til siðspeki Immanúels Kants en afleiðingar af framleiðslusvindli Kínverja - með vísun í hve lítt þeir hafa skeytt um umhverfisþáttinn - er að það er skekkja í viðskiptaumhverfinu. Kínverjar borga ekki það sem þeir eiga að borga fyrir að menga. Magnús Þór Ásmundsson, stjórnarformaður Samáls, benti svo einnig á að það væri ekki íslenskum rafmagnsframleiðendum til framdráttar að selja upprunavottorð orkunnar svo erlendir framleiðendur sem menga geti keypt sér aflátsbréf.
Mikilvægi álklasans
Álver á Íslandi keyptu vörur og þjónustu af innlendum fyrirtækjum fyrir um 23 milljarða króna í fyrra að raforku undanskilinni. Hundruð íslenskra fyrirtækja veita álverum þjónustu ásamt stofnunum á borð við háskóla og Nýsköpunarmiðstöð. Þess til viðbótar kaupa álfyrirtækin um 75% þeirrar orku sem hér er framleidd.
Í samtali í Morgunblaðinu í dag minnist Pétur Blöndal, framkvæmdastjóri Samtaka álfyrirtækja (Samáls) á Ísland, þess er Michael Porter, einn þekktasti fræðimaður heims á sviði viðskipta, hélt fyrirlestur á Íslandi árið 2006. „Þá sagði hann að tveir klasar hefðu myndast á Íslandi. Annars vegar sjávarklasi og hins vegar orku- og málmklasi,“ segir Pétur og heldur áfram: „Áliðnaðurinn er tiltölulega ung grein á Íslandi í samanburði við sjávarútveg. Við leggjum mikið upp úr því að stuðla að grósku í áliðnaðinum og höfum í því skyni komið á fót Álklasa, þar sem starfa um 40 fyrirtæki og stofnanir. Smám saman hefur íslenskur áliðnaður verið að feta sig eftir virðiskeðjunni með flóknari og virðismeiri afurðum og bættri orkunýtingu.“
Álframleiðsla nýtur umtalsverðra styrkja víða um heim þannig að íslenskur áliðnaður er að berjast við skakka samkeppni sem getur reynst okkur dýrkeypt, meðal annars vegna kolefnisleka eins og formaður samtaka álframleiðenda kallaði það. Benda má á að fyrir ekki löngu síðan voru framleiddar um 3 milljónir tonna af áli á Ítalíu. Öll sú framleiðsla er nú horfin. Það gæti verið okkur lexía.
