Notaði klám eins og fíkniefni

Ljósmynd/Unsplash

Maður sem er í bata frá klámfíkn segir samfélagið vanta meiri mannvirðingu, minni hlutgervingu og meira kvenfrelsi. Hann segir fólk af gagnstæðu kyni ekki vera bara kyntákn eða leikföng. 

„Ég er maður á miðjum aldri, vel menntaður, í góðri stöðu og vel metinn út á við, fjölskyldumaður, eiginmaður, faðir og afi, lífsglaður og sáttur við guð og menn, einn dag í einu,“ segir viðmælandi sem kýs að koma ekki fram undir nafni.

„Klám er andlegt eitur. Fyrir mér er klám uppspretta ótal sjúkra hugmynda um kynlíf, konur og karlmenn, sem hefur sterka tilhneigingu til að má út eðlileg mörk um hvað er eðlilegt og heilbrigt í nánum samskiptum og grefur undan siðferðislegum gildum. Klám reynir að fá okkur til að sjá fólk ekki sem manneskjur með eðlilegar kenndir, mörk eða mannvirðingu, heldur sem leikföng og lostavaka, til að nota og misnota, þar sem allt leyfist og mörk eru ekki virt. Klámið gerir allt sem það getur til að tengja sig við kynferðislega spennu og örvun og smám saman getur óhófleg klámneysla svo auðveldlega farið að móta það hvernig maður skynjar og sér, hugsar og finnur til, og fer að lita hvernig maður upplifir þessa eðlilegu mannlegu grunnþörf, kynhvötina og þörfina fyrir nánd og að tengjast annarri manneskju. Órar og blæti sprottið úr klámi geta sest að í huganum og orðið að hálfgerðri þráhyggju sem truflar og þvælist fyrir. Ég tala nú ekki um ungt fólk sem fær sínar fyrstu hugmyndir um kynlíf og hitt kynið úr klámi. Auk allra áhrifanna sem klám hefur á klámnotandann og hans eða hennar nánustu þá byggist klámframleiðsla á óhugnanlegri misnotkun á manneskjunum sem taka þátt í kláminu og við erum þannig að misbjóða okkur til fróunar. Bara það eitt og sér gerir klám að óverjandi fyrirbæri.“

Hvernig komstu að þessari niðurstöðu og hefur þú haft aðra skoðun á klámi hér áður?

„Ég komst að þessu í gegnum eigin reynslu. Sjálfur hef ég notað klám óhóflega í gegnum tíðina. Ég kynntist klámi sem barn og unglingur og þótti það strax óheyrilega spennandi. En það sem í fyrstu var spennandi og skemmtileg dægradvöl stöku sinnum varð smátt og smátt að óstjórnlegri þörf sem ég réð á endanum ekkert við. Í mörg ár komst ég varla í gegnum daginn án þess að skoða klám. Síðustu árin mátti kalla mig bæði dagdrykkjumann og túramann á þessu sviði. Klámið sem ég skoðaði þróaðist líka. Ég þurfti stöðugt sterkara stöff til að vekja upp gömlu góðu áhrifin. Að skoða klám hafði hugbreytandi áhrif á mig svipað eins og vímuefni. Fyrir mér var klám bæði vímu- og fíkniefni. Klámneyslan einangraði mig líka, frá sjálfum mér og eigin tilfinningum, alveg eins og hvert annað vímuefni gerir. Það truflaði mig líka stórkostlega frá því að taka þátt í lífinu. Stundum var ég nánast óstarfhæfur í vinnu og kaus fremur klámið en félagsleg samskipti. Konur sem ég hitti voru í mínum huga upprennandi leikkonur í klámórunum sem höfðu skotið rótum í huganum. Mig dreymdi stöðugt um að konan sem ég var með myndi vera eða gera svona eða hinsegin eftir því sem órarnir kölluðu á. Þegar ég svo reyndi að fá hana til þess þá meiddi það hana. Auðvitað áttaði ég mig á því að þetta væri hvorki gott né æskilegt fyrir mig og reyndi að venja mig af klámi. Mörgum sinnum. Þá uppgötvaði ég það skelfilega að ég réð ekkert við það. Ég gat ekki hætt heldur dróst endalaust aftur og aftur af stað, alveg sama hvað ég reyndi. Þannig þróaðist þetta látlaust til verri vegar þangað til mér tókst loks að finna lausn í gegnum tólf spora kerfi. Í dag er ég búinn að vera í bata í mörg ár. Á þeim tíma hefur margt gott gerst. Eftir að „rann af mér“ og ég fór að vinna í sjálfum mér byrjaði ég að skynja miklu betur og bera kennsl á eigin tilfinningar og líðan, en það hafði ég alltaf átt erfitt með alla tíð. Sömuleiðis gekk mér mun betur að axla ábyrgð í persónulegum og nánum samskiptum og óöryggið, óttinn við höfnun og að berskjalda mig gagnvart öðrum, hjaðnaði eftir því sem ég „fullorðnaðist“. Meðan ég var í stöðugri neyslu gafst auðvitað afar takmarkað næði til andlegs þroska. Í batanum hvarf þörfin fyrir konu sem kynferðislegt leikfang, en í staðinn lærði ég að meta kynlíf og líkamlega nánd sem eðlilega afleiðingu af kærleika, vináttu, trausti og virðingu. Í baksýnisspeglinum er auðvelt að sjá hvernig klám brenglaði bæði hugsanir mínar og tilfinningalíf og hversu mikið breytist þegar það er tekið úr sambandi og áhrif þess taka að dofna.“

Ekkert eðlilegt við klám

Hvað ber að varast þegar kemur að klámi að þínu mati?

„Klámframboð er yfirgengilegt. Samfélagið „normaliserar“ líka klám og í okkar samfélagi er mjög auðvelt að telja sjálfum sér trú um að ekkert sé athugavert við klám eða klámnotkun. Margt í dægurmenningu gælir sterkt við sömu skírskotanir eins og klám og reynir að vekja sömu hráu hughrifin og tilfinningar. Tónlist og kvikmyndir, lífsstílsefni og auglýsingar er stundum á jaðri þess að vera klám að mínu mati.“

Hvernig telur þú best að vinna á móti þessu sem samfélag?

„Kannski er besta leiðin að „afnormalísera“ klám og klámfengnar skírskotanir og afhjúpa þær fyrir það sem þær eru. Sömuleiðis að hjálpa þeim sem eru veikari fyrir, eins og börnum og unglingum, að kynnast heilbrigðari sýn á lífið og samskipti, kynlíf og rómantík. Okkur vantar meiri mannvirðingu inn í samfélagið, minni hlutgervingu og meira kvenfrelsi. Manneskja af gagnstæðu kyni er manneskja en ekki bara kyntákn eða leikfang. Við þurfum að kenna ungum drengjum það, en ekki bara þeim, heldur líka stúlkum, körlum og konum, í raun öllu samfélaginu. Það er heldur ekki nóg að kenna eitthvað svona í einni kennslustund í skóla, heldur þarf samfélagið allt að mótast af því. Við þurfum líka að tala opinskátt um raunverulegar afleiðingar kláms og klámmenningar.“

Daniele Riggi/Unsplash

Hvað finnst þér um að börn allt niður í níu ára aldur séu að horfa á klám?

„Mér finnst það skelfilegt.“

Hvað geta foreldrar gert til að koma í veg fyrir fíkn á þessu sviði?

„Sama og á við allar aðrar fíknir. Gefið börnum botnlausan kærleika, heilbrigða sjálfsmynd, sjálfsvirðingu og heilbrigð gildi. Gefið þeim traust og virðingu og góða fyrirmynd um heilbrigð samskipti. En þar fyrir utan sendið skýr skilaboð um hvað er eðlilegt og hvað ekki og hvers vegna. Virk mörk og að tala opinskátt er gott að mínu mati. Kannski er fátt betra veganesti til út í lífið en sterk tilfinning fyrir eigin mannhelgi og annarra.“

Er eitthvað til í þínum huga sem heitir eðlileg klámnotkun?

„Ég er hvorki alvitur fyrir annarra hönd né dómbær á aðrar manneskjur, en persónulega þekki ég ekkert slíkt fyrirbæri og get ekki séð það fyrir mér.“

Réttlætingin sú að vera bara að horfa en ekki að gera

Hver er algengur farsi einstaklings sem notar klám til að róa taugarnar eða að aftengja sig?

„Einstaklingurinn hugsar þá með sér að hann ætli bara rétt að skoða klám, eitt augnablik, slaka aðeins á og losa um spennuna. Hann réttlætir þetta með því að hugsa með sér að ef enginn veit af því þá skaðar það heldur ekki neinn. Að hann sé þá bara að horfa en ekki að gera neitt.“

Hann segir harla ólíklegt að aðili sem er veikur á þessu sviði geti verið í góðu sambandi og segir það í raun og veru erfitt fyrir viðkomandi.

„Klámþráhyggjur þvælast alvarlega fyrir eðlilegum samskiptum. Tilfinningalegur doði og fjarlægð sem fylgir óhóflegri klámnotkun einangrar viðkomandi og reisir múr á milli maka sem erfitt er að komast í gegnum. Skömmin og sektarkenndin sem fylgir kláminu gerir svo illt verra.“

Hvað er ást í huga aðila sem hefur skoðað þessa hluti ofan í kjölinn?

„Ást er ákvörðun, sem tekin er af yfirvegun en ekki í rómantískum eða kynferðislegum tilfinningabríma.

Hún þrífst á milli tveggja einstaklinga sem tengjast nánum böndum sem einkennast af trausti, virðingu, nánd og vináttu og eiga nógu margt sameiginlegt til að geta átt samleið í gegnum lífið, en eru þó færir um að halda áfram að vera tveir sjálfstæðir einstaklingar sem lifa líka sínu eigin lífi og axla sjálfir ábyrgð á eigin tilfinningum og þörfum.“

Fjölskyldan í meginhlutverki í dag

Hvað gerir þú daglega til að upplifa innihaldsríkt líf?

„Ég reyni að gangast við sjálfum mér á hverjum degi, með því að skoða inn á við, hugleiða og tengjast mínum æðri mætti og öðrum sem eru í sömu sporum og ég. Ég axla ábyrgð og er heiðarlegur í samskiptum við mína nánustu. Ég reyni að gefa af mér til annarra, það er mikilvægt fyrir mig að þjóna einhveru hlutverki og hafa tilgang. Fyrir mér eru náin og góð samskipti við fólkið mitt, maka minn, börnin mín, tengdabörnin og barnabörnin líklega eitt það dýrmætasta og mest gefandi. Ég vil vera til staðar fyrir þau án þess að stjórna þeim. Þannig gefst mér tækifæri til að ástunda kærleika og þakklæti sem er lífsnauðynlegt til að ég fái þrifist. Ég þarf líka að næra sjálfan mig og ástunda heilbrigt líf, sofa reglulega, hreyfa mig helst daglega. Ég hef til dæmis unun af því að fara út í göngur og stunda útivist, en ég á mörg hugðarefni sem mér finnst gott og uppbyggjandi að stunda.“

Hvað viltu segja við aðra karlmenn og konur sem finna til vanmáttar þegar kemur að óviðeigandi efni á netinu?

„Hugsaðu þér að dóttir þín væri að að leika í þessari klámmynd. Hvað þætti þér um það? Mundu að leikkonan er líka manneskja og dóttir einhvers. Hvað er það sem þú ert að flýja þessa stundina? Geturðu ekki bara gert eitthvað annað? Farið út að ganga eða hringja símtalið sem þú ert að fresta, jafnvel vinna næsta litla verkefni sem bíður þín.“

Spurður um hvað hann myndi gera til að aðstoða félaga í svipuðum sporum og hann var í gagnvart klámi á sínum tíma svarar hann því til að hann myndi deila reynslu sinni.

Leitaði að hinni einu réttu

Fá karlmenn og konur á Íslandi nægilega þjálfun þegar kemur að tilfinningum, ást og samböndum?

„Guð minn almáttugur, nei! Karlamenningin og við karlmenn erum svo oft uppfullir af því að vera harðir naglar sem berum ábyrgð á öllu mögulegu frá veðrinu á sunnudögum og þar mætti lengi áfram telja. Við hugsum okkur að við verðum að vera alfullkomnir og svo ef það klikkar þá kunnum við oft illa að vinna úr því. Við eigum erfitt með að vera mannlegir og pínulítið breyskir og verðum þá frekar pirraðir og æsum okkur yfir því sem hendi er næst. Okkur vantar að þekkja eigin líðan og vita hvað tilfinningin heitir og vantar bæði kjark og getu til að tala um hana upphátt.“

Hvernig kom þessi vanmáttur þinn varðandi sambönd fram hér áður?

„Ég var ófrjáls gagnvart konum og samböndum og upplifi ég í dag að ég hafi haft ákveðið getuleysi að velja kærustu af yfirvegun. Ég lét mér oft lynda að vera valinn eða hreifst af einhverri spennu, góðri angan, sætu brosi, hlátri, ögrandi stíl, æsandi nótt og lét síðan berast með straumnum eitthvað út í buskann. Ég trúði því alltaf að nú væri sú eina rétta mætt; draumadísin. Þessi sem hugurinn hafði spunnið upp úr öllum rómantískum og kynferðislegum fantasíum sem ég hafði sankað að mér í gegnum tíðina. Einhver sem yrði alltaf til staðar, sú sem var alltaf tilbúin að dást að mér og elska mig skilyrðislaust. Samt ekki skilyrðislausar en svo að ég var tilbúinn að leika næstum hvaða hlutverk sem var til að sannfæra hana um að vilja mig. Allt eftir því hvað ég hélt að gengi best í hana og var dauðhræddur um að sýna mitt raunverulega sjálf. Ég bara þurfti að vera í sambandi, enda var lífið grátt og tilgangslaust ef ég var einn.“

Nánar um málið
í Morgunblaðinu
Áskrifendur:
Nánar um málið
í Morgunblaðinu
Áskrifendur:
Fleira áhugavert
Fleira áhugavert

Spurt og svarað

húðlæknir á Húðlæknastöðinni svarar spurningum lesenda

sálfræðingur á Sálfræðistofunni Sálarlíf svarar spurningum lesenda

einstaklings- og fjölskylduráðgjafi svarar spurningum lesenda

Klínískur félagsráðgjafi hjá Lausninni

hjúkrunar- og kynfræðingur svarar spurningum lesenda

svarar spurningum um lögfræðileg mál