Smartland Mörtu Maríu | Samskipti | mbl | 20.12.2022 | 22:00

„Ég var kominn á bólakaf í undirheima Reykjavíkur“

Daníel var kominn á bólakaf í undirheimana. Ljósmynd/Heiða Helgadóttir

Þegar Daníel Rafn Guðmundsson gekk inn í fangelsið að Sogni til að afplána átján mánaða dóm var hann frjáls maður í fyrsta sinn í mörg ár. Það kann að hljóma undarlega en þannig var það engu að síður. Hann var ekki bara laus undan fíkn heldur hafði hann einnig frelsast til kristinnar trúar. Þrátt fyrir að vera í erfiðum aðstæðum fann Daníel frið og sátt innra með sér en nokkru áður en kom að fangavistinni upplifði hann kraftaverk. Hann sagði sögu sína í Samhjálparblaðinu.

Saga Daníels er um margt lík sögum margra annarra er glíma við fíkn en margt er þar líka sérstakt. Hann átti yndislega æsku og var alinn upp við öryggi og ástúð. En þegar hann tók fyrsta sopann af áfengi á unglingsárunum hófst atburðarás sem hann réð í raun ekkert við.

„Ég er fæddur og uppalinn af harðduglegu fólki,“ segir hann. „Þau voru að byggja hús í Seljahverfi í Breiðholti og við fluttum þangað þegar ég var ársgamall. Pabbi minn var bifvélavirki og ofboðslega góður og kærleiksríkur maður eins og mamma. Ég veit ekki af hverju ég missti tökin á lífinu. Á unglingsárum fór ég að fikta við að drekka og einhvern veginn fór bara allt strax niður á við. Þegar ég fór á fyrsta fylleríið mitt bara opnuðust himnarnir. Öll höft fóru. Ég var alltaf rosalega feiminn en undir áhrifum gat ég verið opinn og djarfur. Mér fannst áfengi þess vegna rosalega góð lausn á sínum tíma.“

Alltaf á fullu

Daníel fór fljótlega að selja landa en neyslan hélt áfram að þróast. Lengi tókst honum þó að halda því sem hann kallar fronti. Hann var í skóla, lauk námi, byggði upp starfsferil og fjölskyldu. Þegar hann drakk var hann hins vegar ófær um að gera nokkuð, fúnkeraði bara alls ekki eins hann segir sjálfur. En að lokinni meðferð ákvað hann að standa sig og sýna hvað hann gæti og hellti sér út í fyrirtækjarekstur, sem gekk mjög vel.

„Það var alltaf rosalega mikið að gera og maður var alltaf á fullu að reyna að standa sig en forsendurnar voru svo rangar. Ég var með fókusinn á að græða fullt af peningum og kaupa hús en það var samt allt í molum því ég var ekki heiðarlegur í fyrsta lagi og svo var ég alltaf að næra spennufíknina.“

Daníel upplifði að eftir hvert fall varð neyslan verri og flækjustigið í lífi hans jókst. Hann tók margar slæmar ákvarðanir í neyslunni og var farinn að nota alls konar efni líka. Hann fór oft í meðferð, átti edrútímabil og eftir eina slíka fór hann í AA-samtökin og tók tólf sporin.

„Ég var kominn á bólakaf í undirheima Reykjavíkur og það er rosalega erfitt að komast þaðan út þegar maður er einu sinni sokkinn,“ segir hann. „Ég beitti ofbeldi og var beittur ofbeldi. Ég er hins vegar orðinn þreyttur á að vera alltaf að tala um þessa fortíð. Ég hef oft flutt vitnisburðinn minn og kom meðal annars fram í sjónvarpsviðtali en nú langar mig að tala meira um lausnina, um kraftaverkið sem ég upplifði.“

Daníel Rafn Guðmundsson. Ljósmynd/Heiða Helgadóttir

Reyndi að svipta sig lífi

Þá liggur beinast við að spyrja, hvert var kraftaverkið?

„Ég missti góðan vin minn árið 2013 og pabbi greindist með krabbamein sama ár. Hann dó svo árið 2014. Nokkur önnur áföll komu upp í kjölfarið, meðal annars Ystaselsmálið, sem mikið hefur verið fjallað um í fjölmiðlum. Þetta var mjög erfitt tímabil og ég var orðinn óvinnufær og hættur að geta haldið þessum fronti út af öllu þessu rugli. Ég er samt þakklátur fyrir að ég náði að vera edrú meðan pabbi var sem veikastur og kláraði dæmið með honum. Ég kom á morgnana og hjálpaði honum fram úr og á klósettið og sinnti honum. Hann var með krabbamein í ristli og lifur. Það voru einhverjar sprungur í edrúmennskunni en á meðan hann lá banaleguna náði ég að vera með honum. Ég hef alltaf verið trúaður og ég veit að pabbi var trúaður og gagnvart andláti hans hef ég alltaf fundið fyrir sátt. Hann var svo kvalinn að ég var hættur að þekkja andlitssvipinn hans en þegar hann dó færðist friður yfir andlitið og ég veit að hann er kominn á góðan stað. Mig er búið að dreyma hann eftir að hann dó. En eftir að hann dó datt ég í það aftur og við tók ár í mjög miklu rugli og algjör geðveiki í gangi.

Það endaði með því að ég reyndi að svipta mig lífi í einhverju geðrofi. Ég var einn heima, búinn með allt og gat ekki horfst í augu við neinn. Ég vildi ekki deyja, svo að þetta hefur kannski verið ákall á hjálp. Ég var rosalega heppinn. Eymdin og örvæntingin var orðin það mikil að ég reyndi þetta. Mér leið alveg svakalega illa en eftir þetta fór ég í meðferð inn á Vog, 27. maí 2015. Þaðan fór ég upp á Staðarfell og það er svo skrýtið að þrátt fyrir allt sem á undan var gengið var ég samt ekki viss um að ég vildi fara, því þetta var mánuður. En ég fór samt, því það voru sumarfrí og mér var sagt að við yrðum í hálfan mánuð en fengjum útskrift eins og um mánuð væri að ræða. Mér fannst það fínt að fá fimmtíu prósenta afslátt. Það var alltaf hugsunin að redda öllu í hvelli. Það er fyndið til þess að hugsa að vera ekki tilbúinn að leggja allt í þetta með hliðsjón af því sem búið var að ganga á.“

Daníel segist ekki vita hvers vegna hann missti tökin í lífinu. Ljósmynd/Heiða Helgadóttir

Var í raun aldrei edrú

Þótt Daníel noti orðið fyndið sér hann ekkert sniðugt eða skemmtilegt við þann hugsanagang sem réði lífi hans á þessum tíma. Orðið notar hann í kaldhæðnislegri merkingu en lýsingar hans á lífi sínu og viðbrögðum við atvikum á neysluárum bera þess augljós merki að hann er með ADHD. Nýjar rannsóknir sýna tengsl milli þeirrar taugaþroskaröskunar og þess að leita í fíkniefni. Sú lausn sem Daníel segist hafa upplifað þegar hann drakk í fyrsta sinn er sambærileg við reynslu mjög margra með ADHD. Í stað þess að virka örvandi kyrrir áfengið huga hins ofvirka og hann upplifir meiri stjórn, virkari einbeitingu og skýrari sýn á lífið. Það ástand varir hins vegar stutt og stjórnleysið tekur yfir.

En þú varst kominn í afsláttarmeðferð á Staðarfell og hvað þá?

„Ég var í raun aldrei edrú, vegna þess að ég tók kvíðalyf, svefnlyf og þunglyndislyf og mér leið aldrei vel. Það fannst mér allt í lagi því nafnið mitt var á glasinu. Ég notaði stera líka alveg á fullu og ég ætlaði aldrei að hætta því. Að sjálfsögðu var ég með lyfin mín með mér á Staðarfelli þótt þau á Vogi hefðu sagt að ég mætti ekki nota þau. Óheiðarleikinn var enn mjög mikill. Einn strákur sem var með mér í meðferðinni var með kókaín með sér og síðasta skipti sem ég notaði það var í meðferð á Staðarfelli í júní 2015. Það varð vendipunktur þá. Yfir mig helltist örvænting. Ég var þarna í meðferð uppi í sveit eftir allt sem á undan var gengið, allur í umbúðum eftir áverka sem ég veitti mér sjálfur en samt var ég búinn að fá mér. Ég held að ég hafi aldrei áttað mig á því fyrr hversu veikur ég var orðinn af alkóhólisma. Þarna rann það upp fyrir mér og ég sá að ég átti ekki möguleika í þetta sjálfur.

Það er lítil kirkja þarna og ég fór inn í hana, fór á hnén og sagði við Guð: „Ég er búinn að klúðra þessu öllu. Ef þú getur hjálpað mér máttu eiga líf mitt.“ Og ég fann strax og ég gerði þetta að ég fékk gæsahúð um allan kroppinn. Ég dró mannakorn og fékk eftirfarandi ritningargrein: „Hef ég ekki boðið þér að vera djarfur og hughraustur? Óttastu ekki og láttu ekki hugfallast því að Drottinn, Guð þinn, er með þér hvert sem þú ferð.“ (Jósúabók1:9) Aftur fékk ég gæsahúð um allt og fæ sömu viðbrögð enn þegar ég segi frá þessu. Þetta var svo sterk upplifun. Þarna varð ég fyrir sterkri andlegri vakningu.“

Ljósmynd/Heiða Helgadóttir

Allt breyttist við bænina

Það er þetta sem Daníel á við þegar hann talar um kraftaverkið í lífi sínu en því var ekki lokið þótt það væri hafið.

„Við þessa einlægu bæn byrjaði allt að breytast. Í allri örvæntingunni fór ég að finna sterka von um að allt yrði eins og sagt var í versinu og ég hélt í það dauðahaldi. Á svipuðum tíma frétti ég að kærasta mín, sem var flúin frá mér, væri ófrísk og í barnsvoninni skynjaði ég sterkt að Guð ætlaði og vildi gefa mér annað tækifæri, hann væri ekki að blessa mig með öðru barni ef svo væri ekki.

Ég hætti að taka flest lyfin strax þá. Henti þeim bara. Læknar á Vogi höfðu skrifað upp á lyf fyrir mig sem ég var ekki búinn að sækja og þegar ég ætlaði að fara og ná í þau var eins og talað til mín að ég ætti ekki að gera það. Guð sagði: „Treystu mér“. Ég leit hins vegar aldrei á stera sem eitthvað óheilbrigt. Fyrir mér voru þeir leið til að koma mér í lag, fara að taka þá og fara í ræktina og það var ekki inni í myndinni að hætta því, sem er auðvitað fáránlegt því það er neysla. Sterar eru jafn hugarfarsbreytandi og eiturlyf í mínum huga. En fljótlega hætti ég líka að nota þá og það var sama, ég fékk þessa tilfinningu að það væri eitthvað sem ég ætti að gera.

Ég kláraði þessa tveggja vikna meðferð. En þetta var ekki auðvelt. Ég var farinn að biðja og kíkja í Biblíuna líka en þetta var erfitt. Ég fór í AA-samtökin og fékk sponsor og þurfti að fara á tvo, jafnvel þrjá, fundi á dag því ég þurfti ofboðslega mikið á öllum stuðningi að halda. Enn var togað í mig úr báðum áttum. Auðvelda leiðin var flótti og að detta í það aftur en ég var kominn með eitthvað sem ég hafði aldrei fundið áður. Þegar ég fór í meðferðina hugsaði ég; það er gott að fara í tveggja vikna meðferð núna og fá útskrift eins og um heila meðferð væri að ræða, því þá get ég farið í víkingameðferð næst. Fannst þetta flott því þá fengi ég stuðninginn sem ég þyrfti á að halda. Ég hafði nefnilega aldrei trú á að ég gæti orðið edrú. Ég var algjörlega blindur á lyfin sem ég var að taka og algjörlega blindur á sterana sem ég notaði. Þetta var rosaleg barátta en samt var komin einhver fullvissa um að ég gæti orðið edrú og hún kom í gegnum trúna. Og hvers vegna fékk ég strax þennan styrk til að hætta á öllum lyfjunum sem ég var að taka og hætti líka við að sækja það sem skrifað var upp á fyrir mig á Vogi? Vegna þess að ég heyrði þessa sterku rödd: „Treystu mér.““

Ljósmynd/Heiða Helgadóttir

Þarna kláraðist kraftaverkið

Dró síðan smátt og smátt úr togstreitunni?

„Ég fann að ég var kominn með von en fannst eitthvað vanta, fann að ég var ekki kominn alveg á þann stað sem ég þyrfti að vera á, enn var barátta innra með mér. Þá hafði samband við mig vinur minn sem var trúaður og bauð mér á tónleika í Kefas-kirkjunni. Hljómsveitin Gig var að spila. Það var svo magnað. Þetta var samkoma og ég hafði aldrei farið á svoleiðis áður. Hann settist á fremsta bekk og ég bara elti. Fyrst fannst mér þetta rosalega skrýtið. Fólk að standa á fætur og lyfta höndum. Svo bara endaði þetta með því að ég prófaði þetta, stóð á fætur og lyfti höndum. Þá kláraðist kraftaverkið, ég sleppti algjörlega tökunum á gamla lífinu og fann kærleikann og kraftinn streyma um mig. Fann fyrirgefningu Guðs og allt sem henni fylgir. Eftir samkomuna spurði ég vin minn: „Vá, hvar kemst maður á fleiri svona samkomur?“ Ég gekk svo í Fíladelfíukirkjuna og tók niðurdýfingarskírn tveimur eða þremur vikum seinna. Þar með var þetta komið ég var kominn inn í kirkjuna og búinn að finna það sem ég var að leita að, það sem hafði verið að banka á hjartað.“

En Daníel var með dóm á bakinu fyrir líkamsárás og varð að mæta til afplánunar.

„Ég fór í fangelsi frjáls maður,“ segir hann og hlær við.

„Mér leið aldrei eins og ég væri í fangelsi því ég var ekki lengur haldinn þessum ótta og kvíða sem ég hafði alltaf verið með og deyft með lyfjum og áfengi. Ég var búinn að vera edrú í rúmt ár þegar ég fór í fangelsið, edrú frá öllu. Ég var algjörlega laus við öll lyf. Þetta var bara góður tími þarna inni. Ég notaði hann til uppbyggingar, las í Biblíunni og fór að skokka á morgnana. Breytti um stíl í ræktinni, fór að lyfta öðruvísi en ég gerði og er í dag kominn í Crossfit.“

Hann bætir við að í raun hafi allt gengið upp hjá honum. Hvenær sem hann fann til óöryggis leitaði hann í Biblíuna og fann svar.

„Guð segir: „... minn frið gef ég yður. Ekki gef ég yður eins og heimurinn gefur.“ Maður er alltaf að leita eftir þessu fixi. Maður leitar í fólki og hlutum. Ég þurfti nýjan bíl, nýja íbúð eða þetta og þetta og ég hélt að þegar það væri komið yrði allt í lagi en það var tálsýn. Fyrstu meðferðina fór ég í til að reyna að bjarga sambandinu við konuna mína. Ég fór líka til að læra á þetta. Hélt að ég gæti bara lært að drekka, en það er draumur allra alkóhólista að geta drukkið sér að skaðlausu. Þetta er svo mikil lausn þegar maður byrjar og svo verður það að meira og meira vandamáli. Maður er alltaf að leita aftur að þessari lausn sem virkaði svo vel fyrir mann í byrjun.

Þegar maður er búinn að vera lengi í undirheimum er ofsóknarkenndin orðin mjög mikil. Ég gat ekki borðað eða drukkið neitt nema ég ryfi sjálfur á því innsiglið. Þetta er algengt meðal manna í svipaðri stöðu, þeir eru með svona flugur í hausnum og halda jafnvel að eitrað hafi verið fyrir þeim og fara til læknis með alls konar einkenni. Og þetta er ekki alveg ástæðulaus ótti. Hluti af ofsóknarkenndinni var raunverulegur því ég átti óvini og margt hafði gerst. Í sumum tilfellum kostar það marga sálfræðitíma að komast yfir þetta. Þetta leystist hins vegar með Guðsorði fyrir mér. Ég var að fletta í Biblíunni og lesa en þá kom þetta: „En þessi tákn munu fylgja þeim er trúa: Í mínu nafni munu þeir reka út illa anda, tala nýjum tungum, taka upp höggorma og þó að þeir drekki eitthvað banvænt mun þeim ekki verða meint af. Yfir sjúka munu þeir leggja hendur og þeir verða heilir.“ (Markúsarguðspjall 16:17-18)Við að lesa þetta hugsaði ég; ég er búinn að gefa Guði líf mitt og þó að ég drekki eitthvað banvænt mun mér ekki verða meint af. Óttinn hvarf í einu vettvangi. En um leið og maður leggur allt sitt traust á Guð þarf maður ekkert lengur að óttast.“

Ljósmynd/Heiða Helgadóttir

Jólin í fangelsi

Daníel var í fangelsinu yfir jólin. Hvernig var það?

„Já, jólin í fangelsi, þau voru áhugaverð. Auðvitað jafnast þau ekki á við jólin heima með fjölskyldunni en þau voru áhugaverð. Gaman að fá að upplifa þessa stemningu, fullt af föngum fastir þarna saman og verða að þola hver annan. Aðallega var þetta eftirminnilegt vegna þess að kokkurinn var nýbúinn að taka við, ágætis kokkur en ekki alveg með þetta á hreinu. Hann las utan á hamborgarhrygginn að það ætti að sjóða hann í klukkutíma en það var klukkutími á kíló.“ Daníel hlær að minningunni en heldur svo áfram.

„Hann var bara hrár og við sátum í matsalnum klukkan sex á aðfangadag og einn byrjar að skera. „Heyrðu, þetta er nú eitthvað skrýtið,“ segir hann. „Er þetta ekki hrátt?“ „Nei, nei, nei,“ kallar kokkurinn. „Ég fór alveg eftir leiðbeiningunum.“ En kjötið var auðvitað hrátt. Annar samfangi minn ætlaði þá að gera gott úr aðstæðunum og benti á að við hefðum sósuna og kartöflurnar. Hann reynir svo að stinga í kartöflu en hún skýst undan gafflinum og lengst út í sal. Þær voru þá hráar líka. Nokkrir urðu svolítið fúlir en svo hlógum við bara að þessu. Svo var hamborgarhryggurinn tekinn og settur aftur inn í ofn, kartöflurnar soðnar og allt borðað þegar það var tilbúið. Það var ekki eins og við værum að fara eitthvert og þyrftum að borða á slaginu sex.“

Þetta var árið 2016, dómnum lauk árið 2017 og síðan hefur líf Daníels tekið algjörum stakkaskiptum. Hann ræktar trú sína, sjálfan sig og fjölskylduna. Hann á þrjár stelpur, sú elsta er tuttugu og tveggja ára, miðjan er sautján ára og svo litla snúllan sem er orðin sex ára. Þær yngri búa hjá honum í viku og svo viku hjá mæðrum sínum. Hann rekur bifreiðaverkstæðið sem faðir hans stofnaði 1981, Hemil í Kópavogi, og er umsjónarmaður á Hlaðgerðarkoti. Það er ein af þeim leiðum sem hann fer til að gefa til baka og sýna þakklæti fyrir lífgjöfina. Óhætt er að segja að hann hafi upplifað algjöra hugarfarsbreytingu og öðlast ró í kjölfarið.

„Guð talar til manns gegnum sitt orð. Ég fór með bæn í gærkvöldi fyrir þessu viðtali og öllu, bað að þetta myndi hjálpa öðrum. Í morgun dró ég mannakorn og fékk þetta úr sálmi 34:7-9 „Hér er vesæll maður sem hrópaði og drottinn bænheyrði hann og hjálpaði honum úr öllum nauðum hans. Engill drottins setur vörð kringum þá sem óttast hann og frelsar þá.“ Þetta er bara nákvæmlega það sem hann gerði fyrir mig,“ segir hann að lokum.