Fjölmörg tækifæri við flugvöllinn

„Á Ásbrú eru mikil tækifæri til frekari uppbyggingar á atvinnustarfsemi í tengslum við flug og flugsækna starfsemi, meðal annars vegna nálægðar við vel tengdan alþjóðaflugvöll. Tækifærin felast í að þróa landsvæðið út frá nálægðinni við samgöngumiðju sem tengir svæðið við yfir 50 mismunandi erlenda áfangastaði í tveimur heimsálfum, og með möguleika á þeirri þriðju,“ segir Kjartan Þór Eiríksson, framkvæmdastjóri Þróunarfélags Keflavíkurflugvallar, Kadeco, en félagið hefur verið að selja ýmsar eignir sem eftir eru á Ásbrú og tilheyrðu áður Varnarliðinu.

Félagið var stofnað til að koma eignunum í verð en nýverið var greint frá sölu á íbúðar- og atvinnuhúsnæði fyrir um fimm milljarða króna til Íslenskra fasteigna ehf.

Með þeirri sölu hefur Kadeco lokið við að selja um 93% þess húsnæðis sem félagið hafði til umsýslu fyrir hönd ríkissjóðs, eftir að Varnarliðið fór. Andvirði af sölu þessara eigna er tæpir 18 milljarðar króna.

Íslenskar fasteignir ehf. hafa tekið við þessum eignum og salan er frágengin. Að sögn Kjartans er verið að auglýsa nokkrar eignir sem eftir er að selja á Ásbrú og segir hann mikinn áhuga vera á þeim.

Nálægðin verðmæt

Kadeco hefur einnig það hlutverk að þróa og markaðssetja rúma 50 ferkílómetra af landi sem liggur kringum flugvöllinn. Til samanburðar liggja eignirnar sem félagið var að selja nýverið á um einum ´ferkílómetra.

„Það eru gríðarleg tækifæri í þróun þessa lands í tengslum við starfsemi sem þarf á nálægð við flugvöll að halda, bæði til að flytja sitt fólk og sínar vörur,“ segir Kjartan og tekur dæmi af gagnaveri Verne Global, sem er með söluskrifstofur í Bretlandi og Bandaríkjunum og fjölþjóðlega viðskiptavini á borð við BMW. Verne nýti sér það vel að vera nánast í bakgarði flugvallarins. „Fyrir stjórnendur og starfsmenn Verne er nálægðin við flugvöllinn mjög verðmæt, enda er til að mynda styttra í tíma frá miðborg London til Ásbrúar en ýmissa svæða innan Bretlands. Erlendir viðskiptamenn og sérfræðingar fljúga inn að morgni og til baka seinni partinn án nokkurra vandkvæða. Þannig er staðsetning við flugvöllinn að mörgu leyti samkeppnishæf við mörg svæði erlendis, jafnvel þótt fjarlægðin í kílómetrum gefi annað til kynna. Fjarlægðin í tíma einfaldlega vegur hana upp.“

Skýringarmynd af hugmyndafræði Kasarda, Aerotropolis.

Kjartan segir efnahagsleg áhrif flugvallarins ná lengra en bara til þeirra flugfarþega sem um hann fara. „Með markvissri uppbyggingu má skapa mikil verðmæti úr landi við flugvöllinn, svo sem gert er víða erlendis, þar sem alþjóðleg fyrirtæki kjósa að staðsetja sig við vel tengda flugvelli. Bæði vegna möguleika til vörudreifingar en í sívaxandi mæli jafnframt til að nýta flugtengingarnar fyrir stjórnendur og starfsfólk,“ bætir hann við. Kjartan bendir á að Keflavíkurflugvöllur hafi á að skipa mun meiri umferð en almennt tíðkist fyrir flugvelli í jafn litlu samfélagi og Íslandi. Reglubundið flug sé til nærri 50 áfangastaða árið um kring en almennt mætti búast við að 300 þúsund manna samfélag gæti státað af 1-2 áfangastöðum.

„Þetta veitir mikil tækifæri til uppbyggingar í kringum flugvöllinn, ekki síst í starfsemi sem tengist flugi yfir Atlantshafið, hvort heldur er í formi fraktflutninga eða þess hagræðis sem skapast af því að staðsetja starfsemi á vel tengdum stað við allar helstu borgir Evrópu og austurstrandar Bandaríkjanna. Aðrir staðir sem geta boðið sömu tengingar eru iðulega í eða við stórborgir, þar sem landrými er dýrt og skipulagskröfur jafnvel útiloka ákveðna starfsemi. Hér þarf ekki að finna upp hjólið heldur er verið að vísa til þróunar sem hefur átt sér stað á undanförnum áratugum við flugvelli af sambærilegri stærð. Um Keflavíkurflugvöll má hins vegar segja að gætt hafi ákveðinna ruðningsáhrifa af veru Varnarliðsins sem komu í veg fyrir að slík borgaraleg þróun ætti sér stað. Enda má nú 10 árum eftir brotthvarf Varnarliðsins greina öran vöxt við og umhverfis flugvöllinn,“ segir Kjartan.

Hann segir að strax við stofnun Kadeco hafi verið tekið til við að greina hvernig hægt væri að byggja svæðið upp að nýju og skapa þá eftirspurn sem myndi leiða til jákvæðra áhrifa. Sérstaklega var skoðað í Evrópu og Ameríku til hvaða meðala væri almennt gripið þegar herstöðvar væru lagðar niður.

„Fljótlega kom í ljós að það var í raun flugvöllurinn sem skilgreindi svæðið frekar en niðurlagning herstöðvarinnar sem slíkrar,“ segir Kjartan en í framhaldi af ráðgjöf frá PWC í Belgíu var horft meira í þá átt að þróa svæðið út frá staðsetningu sinni við Keflavíkurflugvöll og almennt að velheppnuðum þróunarsvæðum frekar en að yfirgefnum herstöðvum.

Laðar fyrirtæki að

Segir Kjartan að Kadeco hafi í þessu tilliti litið sérstaklega til rannsókna og hugmynda hjá Bandaríkjamanninum John D. Kasarda, sem lítur á flugvelli sem vaxtarsvæði, ekki bara sem flugbrautir og flugstöðvarbyggingar heldur fyrir fyrirtæki í þjónustu og framleiðslu sem vilja hagnýta sér þá möguleika sem nálægð við flugvelli skapar. Hugmyndafræði Kasarda nefnist Aerotropolis. Er vísað til þeirrar þróunar sem hefur átt sér stað erlendis, þar sem flugvellir eru víða orðnir að nokkurs konar miðpunkti á landsvæði sem byggist út frá honum og þeirri borg sem hann þjónar.

„Þetta eru þó ekki bara einhverjar hugmyndir heldur er þetta sá raunveruleiki sem blasir við þegar skoðaðir eru flugvellir erlendis sem hafa haft pláss til að vaxa á undanförnum áratugum,“ segir Kjartan og nefnir þar t.d. flugvellina á Schiphol og í Frankfurt. Þar séu þessi sjónarmið, um að nýta aðdráttarafl flugvallarins til að laða að hávirðisstarfsemi, einfaldlega stór hluti af samkeppnishæfni viðkomandi svæða. Öflugur flugvöllur með öflugum tengingum styrki innlenda starfsemi og skapi tækifæri til að laða að sér erlend fyrirtæki í hávirðisgreinum.

Kjartan Þór Eiríksson, framkvæmdastjóri Þróunarfélags Keflavíkurflugvallar, Kadeco.

„Lega Íslands gerir það að verkum að stór hluti flugvéla sem ferðast um Atlantshafið flýgur um íslenska flugumferðarsvæðið. Ísland er því ekki jafn langt norður í hafi þegar lega þess er metin frá sjónarhóli flugsamgangna á milli þriggja heimsálfa, Evrópu, Norður-Ameríku og nyrðri hluta Asíu. Til framtíðar litið eru því tækifæri tengd legu landsins og mikilvægi flugvallarins út frá möguleikum í alþjóðaviðskiptum mikil.“

Segir Kjartan þessa þróun þegar farna af stað hér á landi. Efnahagsleg áhrif Keflavíkurflugvallar nái lengra en bara að flugfarþegunum. Athyglin hafi einkum beinst að ferðamönnum en reynslan erlendis sýni að ferðaþjónustan sé aðeins einn hluti af efnahagslegum áhrifum flugvalla.

„Ferskfiskútflutningur fer að stóru leyti fram í lestum farþegaflugvéla. Sú staðreynd að þau níu flugfélög sem nota völlinn árið um kring fljúga jafn oft og til jafn margra áfangastaða og raun ber vitni gerir útflutningsaðilum kleift að ná til viðskiptavina sinna á mjög skömmum tíma. Þannig er fiskurinn kominn á disk neytandans innan tveggja sólarhringa frá því að hann er veiddur á miðunum við Ísland. Þeir framleiðendur sem eru staðsettir nálægt flugvellinum geta jafnvel sniðið framleiðsluna að pöntun kaupandans að morgni og varan er farin í flug seinni partinn,“ segir Kjartan en á nýlegum fundi Isavia og Kadeco var kynnt skýrsla frá hagfræðingum Íslenska sjávarklasans sem sýnir að vinnsla á botnfiski sé í auknum mæli að færast á suðvesturhorn landsins, nær Sundahöfn og Keflavíkurflugvelli. Þá séu mörg fiskvinnslufyrirtæki á Suðurnesjum byggð upp með það í huga að flytja út ferskan fisk með flugi.

Þá bendir Kjartan á nýlega afkomuviðvörun Icelandair, sem olli titringi í Kauphöllinni. Þar hafi skýrt komið fram hve mikið sjómannaverkfallið sé farið að hafa áhrif á flugfélagið, með minnkandi fraktflutningi á ferskum fiski.

Suðurnesin færast upp

Kjartan nefnir annað dæmi um áhrif Keflavíkurflugvallar, þ.e. vægi hans í starfsemi þjónustufyrirtækja á alþjóðamarkaði. Samanber gagnaver Verne sem komið var inn á hér að framanverðu.

„Í þekkingardrifnum fyrirtækjum er nýting mannauðsins ofar öllu og ekki ákjósanlegt að starfsfólkið eyði meiri tíma en nauðsynlegt er í óþarfa ferðalög. Ferðalög geta þó verið nauðsynleg og mörg þessara fyrirtækja sjá því virði í því að staðsetja sig við flugvellina sjálfa í stað þess að eyða tíma starfsmanna í ferðir inn og út úr borgunum,“ segir Kjartan og telur þetta vera verðmætustu farþegana, hvort heldur sem er fyrir flugfélögin, hótelin, flugvöllinn eða svæðið þar í kring.

Tölvuteikning/Isavia

Loks bendir Kjartan á að Suðurnesin hafi færst upp um þrjú sæti á lista norrænu rannsóknastofnunarinnar yfir bestu framtíðarhorfur svæða á Norðurlöndum árið 2016. Þar var fyrst og fremst horft til möguleika til uppbyggingar í kringum flugvöllinn. „Í greiningunni kom í ljós að svæði við flugvelli njóta mikils vaxtar á Norðurlöndum sem og annars staðar og að vel tengd svæði sækja á í samanburði við þau sem ekki njóta sömu samgangna við alþjóðasamfélagið. Suðurnesin eru eina svæðið á Íslandi sem færir sig upp á listanum,“ segir hann um lista Nordregio. Vísar Kjartan einnig í aðra skýrslu sem unnin var af Intervistas fyrir samtök evrópskra flugvalla. Þar komi fram að störf innan flugvallargirðingar séu aðeins hluti af þeim áhrifum sem gæti í efnahagslegu tilliti. Fyrir hverja 10% aukningu í flugtengingum aukist verg þjóðarframleiðsla á mann um 0,5%.

„Gott dæmi um þetta er að á undanförnum árum hafa flugfélögin verið að bæta við áfangastöðum á vesturströnd Bandaríkjanna. Það hefur leitt til þess að skyndilega eru nýir markaðir orðnir aðgengilegir. Það þarf því ekki að koma á óvart að íslenskir fiskútflytjendur eru farnir að selja fisk til vesturstrandarinnar. Tækifærin fyrir íslenskan þekkingariðnað eru þó líklega enn meiri, enda helstu vöggu tæknialdarinnar nú að finna á meðal áfangastaða frá Keflavíkurflugvelli,“ segir Kjartan að endingu.