Vaxtabætur nýtast síst þeim efnaminnstu á húsnæðismarkaðnum samkvæmt úttekt sem Íbúðalánasjóður hefur unnið. Þar kemur fram að 90% af vaxtabótum fari til efnameiri helmings þjóðarinnar.
„Þetta skýtur nokkuð skökku við þar sem fyrstu kaupendur verja að jafnaði meira af ráðstöfunartekjum sínum í húsnæðiskostnað en aðrir fasteignareigendur. Stjórnvöld hafa lagt áherslu á að hjálpa fyrstu kaupendum, sem hafa átt undir högg að sækja vegna mikilla hækkana fasteignaverðs en samkvæmt úttektinni nýtast vaxtabætur þessum hóp ekki sem skyldi,“ segir í fréttatilkynningu frá Íbúðalánasjóði.
4,6 milljarðar voru greiddir úr ríkissjóði í formi vaxtabóta í fyrra og jafngildir það um fimmtungi alls opinbers húsnæðisstuðnings. Þegar vaxtabótakerfinu var komið á fót var yfirlýstur tilgangur þess að styðja tekjulægri hópa. Þ.e.a.s. vaxtabæturnar áttu að renna til þeirra sem greiða hlutfallslega mikið af tekjum sínum í vexti af íbúðalánum. Þetta hefur ekki gengið eftir á síðustu árum, en sem dæmi um þetta renna um 70% vaxtabóta nú til fólks eldra en 36 ára.
Þá kemur fram í úttektinni að ýmsir neikvæðir hvatar séu byggðir inn í vaxtabókakerfið sem þurfi að breyta. Til dæmis getur það í sumum tilfellum haft neikvæð nettóáhrif að greiða inn á húsnæðislán. Þó að lækkun höfuðstóls leiði vissulega til lægri vaxtagreiðslna dugir það ekki alltaf upp á móti skerðingum sem fólk verður um leið fyrir á fjárhæð vaxtabóta.
Niðurstöður úttektarinnar verða kynntar á opnum fundi Íbúðalánasjóðs í dag milli klukkan 12:00 og 13:00 í húsnæði Íbúðalánasjóðs að Borgartúni 21. Fundurinn ber yfirskriftina Vaxta- og húsnæðisbætur: getum við gert betur?
Ólafur Heiðar Helgason, hagfræðingur í hagdeild Íbúðalánasjóðs, mun fjalla um vaxtabótakerfið og bera það saman við fyrirkomulagið á hinum Norðurlöndunum. Á fundinum verður farið yfir hvort vaxtabætur skili sér í bættu húsnæðisöryggi landsmanna eða hvort þörf sé á breytingum sem myndu tryggja að vaxtabætur renni til þeirra sem þurfa mest á þeim að halda. Ólafur mun einnig fjalla um hvernig gera megi betur þegar kemur að öðrum húsnæðisstuðningi hins opinbera, meðal annars húsnæðisbótum.