Viðskipti | Morgunblaðið | 30.6.2019 | 9:43

Færri kaupendur en áætlað var

mbl.is

Ingólfur Bender, aðalhagfræðingur Samtaka iðnaðarins, segir nýhafna niðursveiflu enn eitt dæmið um óstöðugt efnahagsumhverfi á Íslandi.

„Óstöðugleiki er afar óæskilegur, ekki síst fyrir fyrirtæki í byggingariðnaði, en niðursveiflan birtist nú m.a. í eftirspurn eftir íbúðum á höfuðborgarsvæðinu og í nágrenni þess. Það er mjög óhentugt fyrir aðila sem eru í stórum langtímaverkefnum á þessu sviði að lenda í svona óstöðugleika. Það geta liðið nokkur ár frá því byggingaverkefni eru skipulögð þar til þau eru komin í söluvænlegt horf. Efnahagssamdrátturinn [...] kemur meðal annars fram í því að íbúðir á svæðum þar sem ferðaþjónustan hefur verið umsvifamikil, ekki síst í miðbæ Reykjavíkur og á Suðurnesjum, seljast hægar. Efnahagsstaða og efnahagshorfur kaupendahópsins hafa breyst talsvert. Það gerir það að verkum að það sem leit vel út í sölu þegar menn hófu íbúðaframkvæmdir lítur nú ekki eins vel út.“

Úr útleigu til ferðamanna

Spurður hvers vegna spurn eftir íbúðum sé að breytast svona hratt bendir Ingólfur á að samdrátturinn í ferðaþjónustunni hafi víðtæk áhrif. Hann segir atvinnuleysi aukast hratt, samanber nýjar tölur frá Hagstofunni um að 10 þúsund manns hafi verið án vinnu í maí. Hægt hafi á vexti kaupmáttar ráðstöfunartekna og væntingar um hag heimilanna litið til næstu missera einnig breyst. Einnig hafi spár um áframhaldandi fjölgun ferðamanna snúist í fækkun og því hafi m.a. margar íbúðir sem leigðar hafi verið til ferðamanna komið í almenna sölu eða leigu.

„Með breyttum efnahagsaðstæðum og efnahagshorfum er kaupendahópur fyrir íbúðir á þessum svæðum ekki jafn stór og gert var ráð fyrir. Þessi breyting á umhverfinu á skömmum tíma er því mjög óhentug fyrir greinina,“ segir Ingólfur.

Fram kom í Morgunblaðinu á fimmtudag að ein af hverjum þremur nýjum íbúðum í miðborginni sé seld.

Ingólfur Bender, aðalhagfræðingur Samtök Iðnaðarins. mbl.is/Hari

Þegar spurn eftir íbúðum er áætluð fram í tímann er horft til margra þátta, á borð við íbúafjölgun, kaupmátt, vaxtastig, verðbólgu og þróun fjölskyldustærðar.

Spurður hvers vegna menn hafi misreiknað spurnina eftir íbúðum í miðborg Reykjavíkur bendir Ingólfur á að verkefni á þessu sviði taki oft mörg ár og sveiflurnar í íslensku hagkerfi komi yfirleitt ekki með löngum fyrirvara. Að þessu sinni samdráttur í ferðaþjónustu í aðdraganda og í kjölfar falls WOW air.

Stöðugleikann skortir

„Við verðum að auka stöðugleikann. Núna er verkefni hagstjórnar að milda niðursveifluna. Ríkið og ekki síst sveitarfélögin þurfa að gæta þess að mæta henni með hagstjórnaraðgerðum í gegnum ríkisfjármálin og sveitarfélögin í gegnum sín fjármál. Við höfum t.d. bent á að nú sé rétti tíminn til að fara í innviðaframkvæmdir og lækka álögur á fyrirtæki á borð við fasteignaskatta. Verkefnið er að mæta þessum bráðavanda.“

Hagspár hljóða flestar upp á að hagkerfið taki nokkuð kröftuglega við sér á næsta ári. Ingólfur segir það ekki sjálfgefið heldur háð því með hvaða hætti hagstjórnin bregst við.

„Hættan er að í hagstjórninni vanmeti menn kraftinn í niðursveiflunni sem verði hugsanlega lengri og dýpri en nú er reiknað með í þeim spám sem lagðar eru til grundvallar ákvarðana í peningamálum og opinberum fjármálum. Áhyggjur okkar [hjá Samtökum iðnaðarins] eru að viðbrögðin séu ekki nægilega sterk og komi of seint til að bregðast við þessari stöðu,“ segir Ingólfur.

Hægir á uppbyggingu hótela

Landsbankinn birti í vikunni greiningu á verðlækkunum hjá hótelum og gististöðum síðustu ár.

Gústaf Steingrímsson, sérfræðingur hjá hagfræðideild Landsbankans.

Bendir hún til að verðið í maí hafi verið 21,9% lægra í evrum en í maí í fyrra. Verðið í krónum hafi hins vegar verið 12,4% lægra og skýrist mismunurinn af veikingu krónunnar milli sömu tímapunkta.

Gústaf Steingrímsson, hagfræðingur í hagfræðideild Landsbankans, segir verð á gistingu næmt fyrir eftirspurn. Árið 2017 hafi nýting gistirýma á Íslandi verið mjög góð og mun betri en víðast annars staðar. Því hafi ekki verið óeðlilegt að ráðast í byggingu fleiri hótela sem varð svo reyndin. Herbergjanýting hafi aukist fram til ársins 2017. Hins vegar hafi sú þróun snúist við árin 2018 og 2019 þegar nýtingin tók að lækka á ný. Að sögn Gústafs skýrist minni nýting árin 2018 og 2019 einfaldlega af því að fjölgun hótelherbergja var meiri en fjölgun gistinátta.

„Með brotthvarfi WOW air má ætla að það fari uggur um marga sem eru að byggja ný hótel hér á landi. Það má gera ráð fyrir að öll ný plön um frekari hóteluppbyggingu hafi verið sett á ís eftir að WOW air fór í þrot. Það er líka orðið mun erfiðara að sækja lánsfjármögnun í slík verkefni. Þó verður að teljast líklegt að haldið verði áfram með þau verkefni sem voru komin vel af stað áður en WOW air fór í þrot og þau kláruð,“ segir Gústaf.

Greinin birtist fyrst í Morgunblaðinu 28. júní.