Viðskipti | mbl | 18.3.2020 | 8:03 | Uppfært 11:15

Lækka vexti í 1,75% - aukið svigrúm banka til lánveitinga

Ásgeir Jónsson seðlabankastjóri. mbl.is/Kristinn Magnússon

Hnotskurn

Með innleiðingu tilskipunar Evrópuþingsins og ráðsins nr. 2013/36/EU (CRD IV) í íslensk lög fólst innleiðing fjögurra eiginfjárauka; eiginfjárauka vegna kerfislegs mikilvægis, eiginfjárauka vegna kerfisáhættu, sveiflujöfnunarauka og verndunarauka.
Eiginfjáraukarnir eru viðbótareiginfjárkröfur sem leggjast ofan á lágmarkseiginfjárkröfur sem ákveðnar eru af fjármálaeftirlitsnefnd Seðlabanka Íslands.
Hver eiginfjárauki hefur ákveðnu hlutverki að gegna og er ætlað að mæta kerfisáhættu af ákveðnum toga en sameiginlegt markmið þeirra er að styrkja viðnámsþrótt fjármálafyrirtækja og þar með stöðugleika fjármálakerfisins.
Sveiflujöfnunarauki (e. countercyclical capital buffer, CCyB) er breytilegur eiginfjárauki sem ætlað er að mæta sveiflutengdri kerfisáhættu.
Með því að hækka sveiflujöfnunaraukann samhliða upptakti fjármálasveiflunnar er skapað svigrúm til lækkunar hans þegar kerfisáhætta raungerist eða fjármálaáfall verður.
Við lækkun hans fá því einstaka lánastofnanir svigrúm til að vinna úr auknu útlánatapi og draga úr neikvæðum áhrifum á miðlun lánsfjármagns. Jafnframt getur hækkunin mildað óhóflegan útlánavöxt í uppsveiflu og þar með mögulega unnið gegn aukningu sveiflutengdrar áhættu.
Viðnámsþróttur fjármálakerfisins gagnvart sveiflutengdri kerfisáhættu eykst því. Sveiflujöfnunaraukinn hefur einnig nokkra sérstöðu þar sem ákveða skal ársfjórðungslega hvort honum skuli breytt, en aðrar eiginfjárkröfur eru fastar eða aðeins endurskoðaðar á eins til tveggja ára fresti. Af eiginfjárkröfunum er hann því virkasta stýritækið.
Auk þess að efla viðnámsþrótt getur sveiflujöfnunaraukinn, eins og aðrar eiginfjárkröfur, haft áhrif á útlánavöxt. Þar sem reynslan af honum er enn takmörkuð liggja ekki fyrir margar rannsóknir á áhrifum einstakra breytinga á aukanum. Þó hefur eiginfjárkröfum lengi verið beitt sem virku stýritæki í Bretlandi.
Rannsókn á áhrifum breytinga á honum á útlán breskra banka sýnir marktæk skammtímaáhrif á útlánavöxt, en engin marktæk langtímaáhrif nema á vöxt veðlána vegna atvinnuhúsnæðis.
Í Sviss var krafa um sveiflujöfnunarauka lögð á árið 2013, en aðeins fyrir húsnæðisveðlán. Rannsókn á áhrifum þeirrar ákvörðunar sýnir að hún hafði þau áhrif að útlánavextir hækkuðu og lánsfjárframboð færðist frá heimilum yfir í fyrirtækjalán.

Peningastefnunefnd Seðlabanka Íslands hefur ákveðið að lækka vexti bankans um 0,5 prósentur. Meginvextir bankans, vextir á sjö daga bundnum innlánum, verða því 1,75%.

Fjármálastöðugleikanefnd og peningastefnunefnd Seðlabanka Íslands hafa fundað í vikunni. Útbreiðsla COVID-19-veirunnar og þær aðgerðir sem gripið hefur verið til hér á landi og annars staðar til að hefta framgang veirunnar hafa neikvæð áhrif á efnahagshorfur og fjármálaleg skilyrði. Nefndirnar hafa skoðað til hvaða mótvægisaðgerða þær geti gripið. Bæði þjóðarbúið og fjármálakerfið hér á landi eru vel í stakk búin til þess að takast á við áföll og eru nefndirnar tilbúnar til þess að beita þeim tækjum sem þær hafa yfir að ráða til þess að draga úr neikvæðum efnahagslegum áhrifum þessa áfalls.

Slakað enn frekar á taumhaldi peningastefnunnar

„Peningastefnunefnd Seðlabanka Íslands hefur ákveðið að lækka vexti bankans um 0,5 prósentur. Meginvextir bankans, vextir á sjö daga bundnum innlánum, verða því 1,75%. Með þessari aðgerð er slakað enn frekar á taumhaldi peningastefnunnar í ljósi þess að efnahagshorfur hafa versnað enn meira í kjölfar aukinnar útbreiðslu COVID-19 veirunnar og þeirra umfangsmiklu aðgerða sem gripið hefur verið til hér á landi og annars staðar í heiminum til að hefta frekari útbreiðslu veirunnar. Peningastefnunefnd mun áfram fylgjast grannt með framvindu efnahagsmála og nota þau tæki sem nefndin hefur yfir að ráða til að styðja við þjóðarbúskapinn,“ segir í tilkynningu frá Seðlabanka Íslands.

Verður ekki hækkaður næstu 12 mánuði

Fjármálastöðugleikanefnd Seðlabanka Íslands hefur ákveðið að aflétta 2% kröfu um sveiflujöfnunarauka á fjármálafyrirtæki og verður hann því 0%. Reglur þessa efnis hafa verið samþykktar og taka gildi eftir birtingu í Stjórnartíðindum.

Nefndin mun ekki hækka sveiflujöfnunaraukann á næstu 12 mánuðum og verður hann því óbreyttur samkvæmt þeim reglum sem um hann gilda í a.m.k. tvö ár, fram á fyrsta ársfjórðung 2022.

Útbreiðsla COVID-19-veirunnar hefur haft mikil áhrif á samfélög, leitt til minnkandi efnahagsumsvifa og versnandi fjármálaskilyrða víða um heim. Óvissa ríkir um hversu mikil áhrifin verða og hversu lengi þau munu vara en ljóst er að efnahagshorfur á Íslandi hafa versnað til muna, a.m.k. til skamms tíma.

Eiginfjárstaða íslensku bankanna er sterk og vel umfram núverandi kröfur Seðlabankans. Bankakerfið er vel í stakk búið til að bregðast við áföllum. Mikilvægt er þó að draga úr neikvæðum áhrifum af auknum vanskilum og virðisrýrnun á miðlun lánsfjármagns.

Aflétting kröfu um sveiflujöfnunarauka mun auðvelda bankakerfinu að styðja við heimili og fyrirtæki með því að skapa svigrúm til nýrra útlána sem nemur að öðru óbreyttu allt að 350 ma.kr. eða um 12,5% af núverandi útlánasafni,“ segir í yfirlýsingu fjármálastöðugleikanefndar Seðlabanka Íslands.

Verði notað fyrir heimili og fyrirtæki

Meginmarkmið sveiflujöfnunaraukans er að styrkja viðnámsþrótt fjármálafyrirtækja gagnvart sveiflutengdri áhættu, styrkja miðlun lánsfjármagns á samdráttartímum og milda þannig áhrif fjármálasveiflna á raunhagkerfið.

Á síðustu árum hefur aukinn viðbúnaður verið byggður upp með þau varúðarsjónarmið að leiðarljósi. Fjármálastöðugleikanefnd brýnir fyrir fjármálafyrirtækjum að þau taki tillit til þeirrar miklu óvissu sem uppi er í þjóðarbúskapnum við ákvörðun um útgreiðslu arðs og endurkaup á eigin hlutabréfum á komandi misserum.

Nefndin ætlast til þess að það svigrúm sem lækkun sveiflujöfnunaraukans skapar verði notað til að styðja við heimili og fyrirtæki. Fylgst verður vel með viðbrögðum bankakerfisins, stöðu heimila og fyrirtækja, og þeim fjármálalegu skilyrðum sem þeim eru búin á næstu misserum. Nefndin er reiðubúin að beita þeim tækjum sem hún hefur yfir að ráða til að varðveita fjármálastöðugleika hér á landi, segir í yfirlýsingu frá fjármálastöðugleikanefnd Seðlabanka Íslands.

Minnisblað um sveiflujöfnunarauka

Hnotskurn

Með innleiðingu tilskipunar Evrópuþingsins og ráðsins nr. 2013/36/EU (CRD IV) í íslensk lög fólst innleiðing fjögurra eiginfjárauka; eiginfjárauka vegna kerfislegs mikilvægis, eiginfjárauka vegna kerfisáhættu, sveiflujöfnunarauka og verndunarauka.
Eiginfjáraukarnir eru viðbótareiginfjárkröfur sem leggjast ofan á lágmarkseiginfjárkröfur sem ákveðnar eru af fjármálaeftirlitsnefnd Seðlabanka Íslands.
Hver eiginfjárauki hefur ákveðnu hlutverki að gegna og er ætlað að mæta kerfisáhættu af ákveðnum toga en sameiginlegt markmið þeirra er að styrkja viðnámsþrótt fjármálafyrirtækja og þar með stöðugleika fjármálakerfisins.
Sveiflujöfnunarauki (e. countercyclical capital buffer, CCyB) er breytilegur eiginfjárauki sem ætlað er að mæta sveiflutengdri kerfisáhættu.
Með því að hækka sveiflujöfnunaraukann samhliða upptakti fjármálasveiflunnar er skapað svigrúm til lækkunar hans þegar kerfisáhætta raungerist eða fjármálaáfall verður.
Við lækkun hans fá því einstaka lánastofnanir svigrúm til að vinna úr auknu útlánatapi og draga úr neikvæðum áhrifum á miðlun lánsfjármagns. Jafnframt getur hækkunin mildað óhóflegan útlánavöxt í uppsveiflu og þar með mögulega unnið gegn aukningu sveiflutengdrar áhættu.
Viðnámsþróttur fjármálakerfisins gagnvart sveiflutengdri kerfisáhættu eykst því. Sveiflujöfnunaraukinn hefur einnig nokkra sérstöðu þar sem ákveða skal ársfjórðungslega hvort honum skuli breytt, en aðrar eiginfjárkröfur eru fastar eða aðeins endurskoðaðar á eins til tveggja ára fresti. Af eiginfjárkröfunum er hann því virkasta stýritækið.
Auk þess að efla viðnámsþrótt getur sveiflujöfnunaraukinn, eins og aðrar eiginfjárkröfur, haft áhrif á útlánavöxt. Þar sem reynslan af honum er enn takmörkuð liggja ekki fyrir margar rannsóknir á áhrifum einstakra breytinga á aukanum. Þó hefur eiginfjárkröfum lengi verið beitt sem virku stýritæki í Bretlandi.
Rannsókn á áhrifum breytinga á honum á útlán breskra banka sýnir marktæk skammtímaáhrif á útlánavöxt, en engin marktæk langtímaáhrif nema á vöxt veðlána vegna atvinnuhúsnæðis.
Í Sviss var krafa um sveiflujöfnunarauka lögð á árið 2013, en aðeins fyrir húsnæðisveðlán. Rannsókn á áhrifum þeirrar ákvörðunar sýnir að hún hafði þau áhrif að útlánavextir hækkuðu og lánsfjárframboð færðist frá heimilum yfir í fyrirtækjalán.