Áætlanagerð oft á sjálfstýringu

Álfrún Tryggvadóttir, hagfræðingur hjá Efnahags- og framfarastofnun Evrópu, OECD, segir vandann við fjárlagagerð einkum þann að þar sé oftast verið að skoða viðbætur við síðustu fjárlög frekar en að skoða það fjármagn sem er fyrir hendi og forgangsraða og finna svigrúm innan þeirra. „Menn hafa ekki verið að hætta einu verkefni til að setja fé í annað, heldur er verið að bæta við útgjaldagrunninn. Þau verkefni sem fara inn á fjárlög fara sjaldnast aftur út af þeim. Það vantar sárlega útgjaldagreiningu í áætlanagerðina á Íslandi, sem virðist oft vera á sjálfstýringu.“

Hún segir að það sé heilbrigt fyrir hið opinbera að stunda útgjaldagreiningar.

Spurð um dæmi úr vinnu hennar í fjármálaráðuneytinu á sínum tíma nefnir Álfrún endurgreiðslur vegna kvikmyndagerðar. „Við greindum endurgreiðslukerfið og fundum hagræðingarmöguleika þar. Endurgreiðslurnar samræmast illa svokallaðri rammafjárlagagerð því það má segja að þar sé á ferðinni opinn krani,“ útskýrir Álfrún en met var slegið á síðasta ári í endurgreiðslum vegna kvikmyndagerðar þegar þær námu rúmum sex milljörðum króna.

Bransinn á betri stað

Álfrún segir að tilgangur laga um endurgreiðslurnar hafi verið að efla kvikmyndageirann á Íslandi. Einnig hafi verkefnin þótt góð landkynning. „Það var örugglega mikil þörf á þessu á sínum tíma en ég held að bransinn sé á miklu betri stað í dag. Og ekki virðist vanta ferðamenn. Þess vegna spurðum við okkur hvort enn væri þörf fyrir þetta fyrirkomulag í raun og veru.“

Hugmyndafræðin í þessu verkefni var að ef það næðist hagræðing innan endurgreiðslukerfisins gæti ráðherra ráðstafað peningunum til annarra forgangsverkefna í ráðuneytinu, að sögn Álfrúnar. „Þarna yrðu sparaðir peningar til að nota í aðra þarfari hluti.“

Aðspurð segir Álfrún að visst agaleysi haft ríkt í áætlanagerð á Íslandi og stöðugleika skorti. „Ef maður horfir á lönd eins og Danmörku, Svíþjóð og Holland þá er meiri agi þar í áætlanagerð.“