Viðskipti | ViðskiptaMogginn | 3.5.2025 | 10:30

Varasamt skattfrelsi

Páll Jóhannesson lögmaður hjá BBA/Fjeldco. Ljósmynd/Aðsend

Umræða um skattamál atvinnulífs og einstaklinga snýst eðlilega oft um skattþrepið sem greitt er. Hins vegar skipta hin ýmsu álitamál er varða ákvörðun og útreikning á skattstofnum ekki síður máli en þau eru hins vegar oft flóknara umræðuefni sem erfiðara er að fjalla um í almennri umræðu.

Ísland kemur t.a.m. ekki sérstaklega vel út þegar kemur að rétti einstaklinga til frádráttar á móti tekjum sínum en annars staðar á Norðurlöndunum er frádráttarréttur mun víðtækari. Samanburður á skattþrepum er því mjög villandi þegar kemur að skattbyrði. Hér á landi stendur nú til að draga úr áhrifum samsköttunar hjóna og sambúðarfólks en í því getur falist nokkur skattahækkun án þess að hreyft sé við skattþrepinu.

Þegar kemur að atvinnulífi og fjárfestingum eru tilraunir til umræðu oft enn frekar krefjandi þar sem umfjöllunarefnið verður tæknilegra. Þar verða skattyfirvöld oft mjög yfirgnæfandi þar sem þeim er treyst fyrir að búa yfir sannleikanum að baki þeim áhrifum sem hvers kyns breytingar kunna að hafa.

Skattyfirvöld virðast hins vegar því miður sjá misnotkun og sniðgöngu mjög víða og hefur slíkt viðhorf magnast með hverju árinu. Þá sýna dæmin einnig að skattyfirvöld hafa beina skoðun á því hversu mikil skattlagning á að vera þrátt fyrir að til þeirra verka kjósum við einstaklinga á þing.

Nýlegt dæmi (og nefna mætti mun fleiri) þess er frumvarp sem lagt var fram af fjármála- og efnahagsráðherra í mars 2024 sem hafði að markmiði að efla erlendar fjárfestingar hér á landi. Í frumvarpinu kom fram að ef ekkert yrði gert væri „sá möguleiki fyrir hendi að Ísland dragist aftur úr öðrum ríkjum þegar kemur að erlendri fjárfestingu og nýsköpun“.

Meðal þess sem lagt var til var að afnema skattskyldu söluhagnaðar erlendra aðila af íslenskum hlutabréfum og hlutdeildarskírteinum. Þá var einnig lagt til að nýting yfirfæranlegs taps í rekstri takmarkaðist ekki við 10 ár líkt og gert er ráð fyrir í núgildandi tekjuskattslögum. Skatturinn lagðist gegn framangreindum breytingum. Í stuttu og einfölduðu máli taldi embættið að hið „aukna skattfrelsi“ erlendra aðila hér á landi vegna söluhagnaðar hlutabréfa myndi valda ójafnræði og hættu á skattasniðgöngu.

Að því er varðar rýmri nýtingu á skattalegu tapi taldi embættið að það myndi hafa í för með sér „töluverða lækkun tekjuskatts“ og myndi „útheima aukna vinnu“ hjá embættinu. Frumvarpið dagaði því uppi og varð ekki að lögum.

Engin rök eru fyrir hættu á skattasniðgöngu en íslensk félög greiða ekki einu sinni skatt af söluhagnaði hlutabréfa. Þá verður aukin vinna í tengslum við rýmri nýtingu á tapi varla talin til röksemda gegn þeirri viðleitni að minnka byrðar í starfsemi sem þarf lengri tíma til að byggja upp.

Nefna mætti nokkuð mörg dæmi þess að embætti Skattsins hafi ekki kveinkað sér undan auknu vinnuálagi vegna tillagna um nýja skatta eða aukna byrði fyrir skattgreiðendur. Þunginn í umsögn embættisins í þessu tilviki (sem eingöngu er nefnt í dæmaskyni) varð eftir sem áður til þess að breytingin, sem koma átti í veg fyrir að Ísland drægist aftur úr öðrum ríkjum, náði ekki fram að ganga.

Við höfum dregist aftur úr að mjög mörgu leyti. Má þar m.a. nefna að ólíkt nágrannalöndum okkar eru leiðir íslenskra fyrirtækja til endurskipulagningar mjög takmarkaðar án þess að þeim fylgi mjög íþyngjandi skattalegar afleiðingar án þess að hagnaður sé í reynd innleystur.

Þessi ferill við að reyna að koma úrbótum í gegn, og þá helst fyrir atvinnulífið, er mjög hamlandi. Í einfölduðu máli mætti halda því fram að lítið mál sé að koma flóknum og íþyngjandi reglum í gegn – það gerist í einhverjum tilvikum jafnvel á sólarhring – en afar erfitt er að ná fram því að létta byrðar. Þá fara allar viðvörunarbjöllur í gang.

Pistillinn birtist fyrst í ViðskiptaMogganum sem kom út sl. miðvikudag.