Viðskipti | ViðskiptaMogginn | 7.5.2025 | 18:38

Olíuverð hríðfellur en ekki á Íslandi

Ríkið tekur til sín rúmlega helming þess sem neytendur greiða fyrir hvern lítra. AFP/Ahmad Al-Rubaye

Verð á hráolíu hefur fallið skarpt undanfarnar vikur og fór niður í 56 dollara á tunnu í síðustu viku. Þetta er lægsta verð í meira en ár og margir á markaði telja það boða samdrátt í heimshagkerfinu. Ákvörðun OPEC+ um að auka framleiðslu á olíu um hundruð þúsunda tunna á dag hefur einnig vakið áhyggjur um offramboð.

Þrátt fyrir það hafa áhrifin á bensín- og dísilverð á Íslandi hingað til verið lítil. Þetta kemur þó ekki á óvart, þar sem íslensk eldsneytisfyrirtæki kaupa eldsneyti með fyrirvara og oft í stórum birgðum. Verðlagning á dælu tekur því tíma að aðlagast sveiflum í heimsmarkaðsverði, sem nú hefur lækkað um yfir 10% á skömmum tíma.

Mikil óvissa og skattar stýra verði

„Verðið hefur sveiflast hratt vegna óvissu í heimsmálunum og aðgerða Trump-stjórnarinnar,“ segir Friðrik Kristjánsson, innkaupastjóri N1, í svari til Morgunblaðsins.

„Ef heimsmarkaðsverð heldur áfram að lækka mun olíuverð einnig halda áfram að lækka hér á Íslandi," samkvæmt Friðrik.

Brynja Guðjónsdóttir hjá Orkunni segir að fyrirtækið fylgist vel með verðbreytingum á markaði, en bætir við að „rúmlega 50% af útsöluverði eldsneytis fara til ríkisins í formi olíugjalda og virðisaukaskatts“. Þróun heimsmarkaðsverðs hafi því „takmörkuð áhrif“ nema skattar lækki samhliða.

Það gerist þó í sumar en aðeins að hluta. Olíugjöld verða lækkuð 1. júlí næstkomandi, sem mun lækka dæluverð bensíns og dísilolíu tímabundið. En á sama tíma hefur ríkisstjórnin kynnt áform um nýtt gjald sem leggst á ekna kílómetra, sambærilegt því sem þegar gildir fyrir rafbíla. Þannig er ætlunin að halda skatttekjum ríkisins stöðugum þegar eldsneytisálögur lækka. Þótt dæluverðið lækki mun almenningur áfram borga en með öðrum hætti.

Meirihluti verðsins fer í skatta

Verð á bensínlítra var í gær á bilinu 286 til 318 krónur, samkvæmt upplýsingum úr eldsneytisverðssjá. Samkvæmt útreikningum ViðskiptaMoggans, byggðum á gögnum frá N1 og fjármálaráðuneytinu, nemur skattaálag á bensín nú alls um 170 krónum eða 53-59% af dæluverði, eftir stöðvum.

Heimsmarkaðsverðið sjálft er einungis um 75 kr./l (um 23%), en álagning, flutningskostnaður og rekstrarkostnaður olíufélaganna liggur á bilinu 50-75 kr./l, eftir fyrirtækjum og sölustöðum. Til samanburðar sýndi kostnaðargreining frá Costco árið 2020 að álagning fyrirtækisins var þá einungis um 8,5% þrátt fyrir sama heimsmarkaðsverð og skattaálag.

Almenningur borgar alltaf

Þótt heimsmarkaðsverð falli getur tekið margar vikur – jafnvel mánuði – fyrir áhrifin að skila sér að fullu í dæluverð hér á landi. Hins vegar virðist verðlagningin vera næmari fyrir hækkunum.

Eftir stendur sú staðreynd að íslensk stjórnvöld taka til sín stærstan hluta þess gjalds sem neytendur greiða fyrir eldsneyti hér á landi. Heimsmarkaðsverð hefur því takmörkuð áhrif eins og Brynja nefnir. Þegar olíuverð hækkar, hækka tekjur ríkisins. Þegar það lækkar, kemur nýr skattur í staðinn.