Kampavín hrísgrjónanna í hættu

Þessi einstaka staða gerir markaðinn sérstaklega viðkvæman fyrir truflunum. Núverandi átök milli ríkjanna, bæði hernaðarleg og diplómatísk, valda áhyggjum um að aðfangakeðjur verði fyrir skaða, ekki síst þar sem hrísgrjónaræktun fer fram á svæðum nálægt átakahéröðum og viðkvæmum landamærum.

Stríðsátök hræða fjárfesta

Eftir loftárás Indlands og hernaðarviðbrögð beggja ríkja lækkaði pakistanski hlutabréfamarkaðurinn um 5% og indverska rúpían féll um 0,5% gagnvart dollara. Fjárfestar hafa dregið úr áhættusækni og aukin óvissa hefur gert erlenda fjárfesta varfærnari, einkum gagnvart Pakistan.

Þó að indverskir markaðir sýni meiri seiglu vegna stærðar hagkerfisins er ljóst að áframhaldandi átök, eða jafnvel hótanir um truflun á vatnsflæði og samgöngum, geta haft víðtæk áhrif, m.a. á landbúnað, útflutning og fjárfestingaráætlanir í báðum ríkjum.

Risar í heimshagkerfinu

Indland og Pakistan eru bæði fjölmenn ríki með veruleg áhrif í alþjóðahagkerfinu. Indland er með um 1,4 milljarða íbúa og er fimmta stærsta hagkerfi heims með verga landsframleiðslu upp á um 4,1 billjón dollara, eða um 580.000 milljarða íslenskra króna. Pakistan er með um 240 milljónir íbúa og verg landsframleiðsla þess er um 379 milljarðar dollara, sem jafngildir um 54.000 milljörðum króna.

Indland er leiðandi í útflutningi á lyfjum, upplýsingatækniþjónustu, demöntum og hrísgrjónum, en Pakistan flytur út textíl, landbúnaðarafurðir og basmati-hrísgrjón. Á sama tíma eru bæði ríkin háð innflutningi á mikilvægum vörum. Indland er einn stærsti innflytjandi heims og flytur meðal annars inn hráolíu, iðnaðarvörur, gull og áburð. Pakistan flytur aðallega inn olíu, lyf, iðnaðarbúnað og hrávörur fyrir framleiðslu.

Ef stríðið hefur áhrif á flutningsleiðir, aðgengi að hráefnum eða alþjóðlegar aðfangakeðjur gæti það haft víðtæk áhrif, bæði á heimamarkaði og í alþjóðlegum viðskiptum.

Hóta að vopnvæða vatnið

Vatnsréttindadeilur milli ríkjanna hafa staðið yfir í áratugi, en stríðið hefur nú vakið áhyggjur af framtíð svokallaðs samkomulags um Indus-fljótið (e. Indus Waters Treaty), sem var undirritað árið 1960 með aðkomu Alþjóðabankans.

Samkomulagið tryggir Pakistan aðgang að vatni úr þremur stórfljótum og er lífsnauðsynlegt fyrir landbúnað og vatnsbúskap landsins. Ef Indland, annaðhvort formlega eða óformlega, ákveður að stjórna vatnsrennsli með stíflum eða töfum, gæti það haft alvarleg áhrif á matvælaframleiðslu í Pakistan og vakið alþjóðleg viðbrögð.

Forsætisráðherra Indlands, Narendra Modi, gaf nýverið til kynna að Indland hygðist beita vatni sem valdatæki gagnvart Pakistan. „Héðan í frá mun vatn Indlands renna Indlandi til hagsbóta, það verður varðveitt Indlandi til framdráttar og notað til framfara Indlands,“ sagði Modi á þriðjudag, aðeins nokkrum klukkustundum áður en Indverjar gerðu loftárás á Kasmír. Orð hans hafa verið túlkuð sem bein ógn við Indus-fljótssamkomulagið og lífsnauðsynlegan aðgang Pakistan að vatni.

Óbein áhrif um allan heim

Deilan hefur áhrif langt út fyrir svæðið. Evrópa og Bandaríkin eru helstu markaðir fyrir basmati-hrísgrjón og viðkvæm aðfangakeðja hefur lengi einkennt alþjóðleg matvælaviðskipti. Um 90% af basmati-útflutningi Pakistans fara til Evrópu og Bandaríkjanna, samkvæmt tölum frá samtökum hrísgrjónaútflytjenda í Pakistan. Ef ástandið dregst á langinn má gera ráð fyrir hækkandi verði og mögulegum skorti í verslunum um allan heim, jafnvel á Íslandi.

Á meðan halda bæði ríkin áfram að verja eigin hagsmuni og hernaðarleg markmið. En í skugga sprengjanna eru það líka alþjóðlegar aðfangakeðjur, vatnsréttindi og matvælaöryggi sem eru í hættu og það ógnar lífsviðurværi milljóna manna á Indlandi, í Pakistan og víðar um heim.