Byggingastjóri að verkefni í Reykjavík tjáði mér eitt sinn að hann hefði náð að þekja heilan vegg í húsi einu í miðborg Reykjavíkur með öllum leyfisskýrteinunum sem þurfti vegna framkvæmdanna. Þrátt fyrir tilfallandi yfirlýsingar um að dregið verði úr pappírsvinnu og kerfið einfaldað þá sér þess engin merki. Sumir veigra sér í að sækja heimildir fyrir einfaldar breytingar á heimili sínu einfaldlega vegna þess að umstangið og vinnan er allt of mikil. En þetta getur einnig unnið í hina áttina. Þegar verktakar hafa einu sinni fengið yfirráð yfir tilteknu byggingarmagni þá verður því ekki breytt, skiptir engu hve mjög byggingarnar stinga í augun eins og við erum að sjá í umræðu um Austurhöfn.
Sigurður Hannesson, framkvæmdastjóri Samtaka iðnaðarins, gerði þetta að umtalsefni í grein í ViðskiptaMogganum í gær. Sigurður hvatti stjórnvöld til að einfalda stjórnsýsluna auk þess að gera hana skilvirkari til að draga úr töfum og óþarfa kostnaði í þeim tilgangi að auðvelda uppbyggingu íbúðamarkaðar. Þannig sé hægt að byggja rétt húsnæði á réttum stöðum. Tafir í skipulagi og hjá byggingafulltrúum sveitarfélaga og kröfur af ýmsu tagi bæði tefji framkvæmdir og leiða beint og og óbeint til viðbótarkostnaðar sem er þvert á það markmið að byggja hagkvæmt húsnæði. Það er þjóðhagslega mikilvægt að bæta þarna úr því kostnaður samfélagsins alls er ansi hár og hleypur hugsanlega á milljörðum á ári hverju ef allt er talið.
Árs töf á Mathöllinni
Í grein sinni bendir Sigurður á hvernig Reykjavíkurborg féll á eigin bragði og nefndi til Mathöllina á Hlemmi. Hún er áhugaverð viðbót við fjölbreytta flóru veitingastaða í borginni og gæðir þetta svæði lífi. „Reykjavíkurborg stóð fyrir breytingum á húsnæðinu þannig að veitingamenn gætu komið sér fyrir og boðið gestum upp á veitingar. Tafir á veitingu byggingaleyfis, m.a. vegna skipulagsmála, ásamt öðrum ástæðum, leiddu til þess að þetta verkefni tafðist um nærri ár, upphaflega stóð til að hefja starfsemi haustið 2016 en það tókst ekki fyrr en í ágúst 2017. Með öðrum orðum, þá reyndu borgaryfirvöld á eigin skinni hversu óskilvirkt kerfið er. Þetta er ekki bundið við Reykjavík heldur er málum þannig háttað á einn eða annan hátt í mörgum sveitarfélögum. Þetta verður úrlausnarefni kjörinna fulltrúa eftir kosningar.”
Þetta er þörf ábending hjá Sigurði en ekki þarf að tak áfram að kostnaðurinn jókst verulega við þessar tafir. Sá kostnaður fellur að mestu á útsvarsgreiðendur í Reykjavík.
Einföldun regluverks
Stjórnvöld hafa um langt skeið lagt áherslu á að einfalda regluverk og er það verkefni sérstaklega tekið upp í síðustu stjórnarsáttmálum. Jafnframt samþykkti ríkisstjórn Sigmundar Davíðs Gunnlaugssonar aðgerðaáætlun um einfaldara og skilvirkara regluverk fyrir atvinnulífið, en þar segir meðal annars:
„Til þess að ná árangri við einföldun gildandi regluverks er nauðsynlegt í upphafi að gera úttekt á stöðunni eins og hún er. Greina þarf hvað það er í regluumhverfi atvinnulífsins sem er óþarflega flókið og íþyngjandi og meta kostnaðinn sem af hlýst. Síðan þarf að setja sér markmið um að draga úr þessum byrðum í áföngum og móta árangursmælikvarða til að fylgjast með árangri. Í ljósi reynslu annarra OECD-ríkja af slíkum verkefnum er rétt að forgangsraða málefnasviðum og nota eftir atvikum dæmigerða hópa fyrirtækja til að fylgjast með árangri.“
Hafa verður í huga að opinberar reglur þurfa sérstakrar réttlætingar við, því þær skerða einatt athafnafrelsi og geta dregið úr hagvexti og velferð. Vitaskuld er samstaða um það á alþjóðavettvangi að ýmsar reglur séu nauðsynlegar til þess meðal annars að skapa skýran og gagnsæjan ramma um samkeppni og atvinnustarfsemi. Regluverki er ætlað að auka velferð samfélagsins, jafnt efnahagslega sem félagslega. Þetta er í raun flóknara mál en virðast mætti í fyrstu, en þó má segja að þessu takmarki sé meðal annars náð ef heildarvelferð allra í samfélaginu eykst meira en sem nemur þeim heildarkostnaði fyrir samfélagið sem af reglunum hlýst. Þessi kostnaður getur verið umdeilanlegur og erfitt að reikna. Þessa hugsun má líka heimfæra upp á hver einustu lög eða reglur. Mikilvægur mælikvarði á hvort þær eigi rétt á sér eða ekki er hvort heildarábati samfélagsins sé meiri en heildarkostnaðurinn. Augljóslega vantar að slíkt mat sé gert.
Í Kastljósi gærdagsins virtist umsjónarmaðurinn telja að það væri hlutverk forstjóra ríkisstofnanna að koma í veg fyrir að fjárfestar ráðist í vondar fjárfestingar. Það er auðvitað ekki hlutverk regluverksins heldur einfaldlega að lögum og reglum sé framfylgt. Það ætti að vera eitt af hlutverkum stjórnsýslunar að hún hafi frumkvæðisskildu til að benda á ófullkomið og íþyngjandi regluverk. Miklu frekar en að henni sé gert auðvelt að fela sig bak við slíkt.
Það skal tekið fram að þau viðhorf sem birtast í þessum pistli eru eingöngu höfundar og á hans ábyrgð.