Ísland og íslendingar hafa fundið á eigin skinni hvernig það er að vera einir og hálf umkomulausir í samfélagi þjóðanna síðast liðna mánuði. Það er ekki auðvelt fyrir litla þjóð að standa í alvarlegum milliríkjadeilum með lítið sem ekkert bakland. Sögulega séð þá höfðum við bakstuðning frá Dönum, síðan höfðum við Breta um skamma hríð og loks bandaríkjamenn sem okkar helstu stuðningsmenn. Við vitum hvernig samstarfið við Bandaríkjamenn endaði. Samstaða og samvinna Norðurlandanna hefur einnig reynst okkur drjúgur bakstuðningur í gegnum tíðina. Styrkur Norðurlandasamstarfsins vegur hins vegar ekki þungt á alþjóðavettvangi og það sem dregur úr honum mesta kraftinn er sú staðreynd að stærstur hluti Norðurlandaþjóðanna er innan Evrópusambandsins og beita þær kröftum sínum þar.

Nú er mikilvægt fyrir Ísland og Íslendinga að að velta fyrir sér hvar í sveit við viljum skipa okkur í alþjóðasamfélaginu til framtíðar. Í því sambandi er mikilvægt að velta fyrir sér hvar okkar rætur og hagsmunir liggja og með hvaða þjóðum við eigum helst samleið. Við slíkt mat er ekki skynsamlegt að líta eingöngu á fjárhagslega hagsmuni og peningalegar stærðir og taka ákvörðun út frá því þó slíkt vegi að sjálfsögðu þunt við slíkt mat. Slíkir hlutir skipta máli mikið rétt en ef þetta á að vera eini mælikvarðinn þá væri getum við allt eins leitað samstarfs við Qatar og Kuwait. Það eru aðrir þættir sem ber að líta til eins og menningarlegar rætur, stjórnskipulegar rætur, lagalegar rætur, alþjóðleg viðskipti og uppbygging hagkerfa.

Í ljósi sögunnar þá má segja að samstarf okkar við Bandaríkjamenn hafi alltaf litið sérkennilega út ef litið er til þessara áðurnefndu þátta en sögunni verður ekki breytt. Brottför hersins og vinslit sem urðu milli þjóðanna í framhaldi af því má hugsanlega skýra að nokkru með tilliti til þess að samstarfið við Bandaríkjamenn byggði ekki á þessum áðurnefndu þáttum heldur fyrst og fremst á hernaðarlegum hagsmunum bandaríkjamanna.

Og hvar liggja okkar rætur? Ekki þarf að halda langan fyrirlestur um hvert okkar menningarlegu rætur teygja sig. Norræn arfleið okkar er í Skandinavíu og Norður-Evrópu um það verður varla deilt. Íslendingasögurnar tala sínu máli í þessu sambandi, tungumál, útlit, hefðir og siðir. Óhætt er að segja að okkar menningarlega og sögulega arfleifð sé eingöngu bundin við Norður-Evrópu.

Hluta stjórnskipunarinnar sækjum við upphaflega til Noregs og búum við enn að sýsluskipulagi byggt á grunni frá 1262. Með Dönum fáum við það stjórnkerfi sem ríkti allt fram að lýðveldisstofnun þar sem lögð voru drög að þrískiptingu valdsins. Saga stjórnskipunar á Íslandi eftir lýðveldisstofnun er þekkt sem byggir m.a. á þingræði, fjölflokkakerfi, valdalitlum forseta og sterku framkvæmdavaldi. Lagakerfið er sótt til frænda okkar Dana að mestu sem sumir kjósa að kalla "skandinavíska lagakerfið" því það fellur ekki með góðu móti að hefðbundnum skilgreiningum á tveim helstu lagakerfum heimsins "common law" eða "civil law."

Það er kannski að bera í bakkafullan lækinn að tala um íslenska hagkerfið í ljósi stöðu þess. Það er hins vegar svo að "íslenska módelið" þó séríslenskt sé og halda megi fram að borið hafi nokkuð af leið að undanförnu er líkara velferðarmódelum Norðurlanda og hagkerfum Benelúxlandanna en nokkrum öðrum hagkerfum. Hagkerfi sem eru öll með tiltölulega háa skattheimtu og mikla þjónustu til handa almenningi af hálfu ríkisins. Það sem skiptir einnig máli að hagsveiflan hér er orðin nátengdari hinni alþjóðlegu hagsveiflu en nokkru sinni með aukinni alþjóðavæðingu eftir að löngu tímabili hafta lauk og við tókum upp EES-samninginn 1993. Auk þessa fer um stærstur hluti af okkar útflutningi inná sameiginlegt evrópskt efnahagssvæði. Stærsta málið sem landsmenn þurfa að hugleiða í þessu sambandi er staða íslensku krónunnar. Sveiflukennt gengi hennar er illa þolandi fyrir almenning og fyrirtækin í landinu og í raun með ólíkindum hvað fyrirtækin hafa fram til þessa getað aðlagað sig að þeim sveiflum sem gjaldmiðlinum fylgja. Almenningi svíður há verðbólga, háir vextir, verðtrygging og óstöðuleiki í hagkerfinu. Með inngöngu í Evrópusambandið og tengingu við ERM II þá yrði tryggt að krónan sveiflaðist ekki nema 15% frá evrunni og slíkri stöðu yrði örugglega fagnað bæði af fyrirtækjum og almenningi. Upptaka evru í framhaldi af ERM II tæki síðan lengri tíma eða 3-4 ár að undangenginni skynsamlegri hagstjórn hér á landi.

Það er því von mín að í umræðu næstu mánaða þá hugi Íslendingar að þessum þáttum þegar umræðan verður hvað hörðust um hvar í sveit Ísland á að skipa sér. Við megum ekki gleyma því hvar þessar rætur okkar liggja og setja það í samhengi við hvar við eigum heima í samfélagi þjóðanna.

Höfundur er aðjúnkt við Háskólann í Reykjavík og kennir alþjóðaviðskipti.