Efnahagsleg- og pólitísk staða Íslands
Kristján Vigfússon
Ísland og íslendingar hafa fundið á eigin skinni hvernig það er að vera einir og hálf umkomulausir í samfélagi þjóðanna síðast liðna mánuði. Það er ekki auðvelt fyrir litla þjóð að standa í alvarlegum milliríkjadeilum með lítið sem ekkert bakland. Sögulega séð þá höfðum við bakstuðning frá Dönum, síðan höfðum við Breta um skamma hríð og loks bandaríkjamenn sem okkar helstu stuðningsmenn. Við vitum hvernig samstarfið við Bandaríkjamenn endaði. Samstaða og samvinna Norðurlandanna hefur einnig reynst okkur drjúgur bakstuðningur í gegnum tíðina. Styrkur Norðurlandasamstarfsins vegur hins vegar ekki þungt á alþjóðavettvangi og það sem dregur úr honum mesta kraftinn er sú staðreynd að stærstur hluti Norðurlandaþjóðanna er innan Evrópusambandsins og beita þær kröftum sínum þar.
Nú er mikilvægt fyrir Ísland og Íslendinga að að velta fyrir sér hvar í sveit við viljum skipa okkur í alþjóðasamfélaginu til framtíðar. Í því sambandi er mikilvægt að velta fyrir sér hvar okkar rætur og hagsmunir liggja og með hvaða þjóðum við eigum helst samleið. Við slíkt mat er ekki skynsamlegt að líta eingöngu á fjárhagslega hagsmuni og peningalegar stærðir og taka ákvörðun út frá því þó slíkt vegi að sjálfsögðu þunt við slíkt mat. Slíkir hlutir skipta máli mikið rétt en ef þetta á að vera eini mælikvarðinn þá væri getum við allt eins leitað samstarfs við Qatar og Kuwait. Það eru aðrir þættir sem ber að líta til eins og menningarlegar rætur, stjórnskipulegar rætur, lagalegar rætur, alþjóðleg viðskipti og uppbygging hagkerfa.
Í ljósi sögunnar þá má segja að samstarf okkar við Bandaríkjamenn hafi alltaf litið sérkennilega út ef litið er til þessara áðurnefndu þátta en sögunni verður ekki breytt. Brottför hersins og vinslit sem urðu milli þjóðanna í framhaldi af því má hugsanlega skýra að nokkru með tilliti til þess að samstarfið við Bandaríkjamenn byggði ekki á þessum áðurnefndu þáttum heldur fyrst og fremst á hernaðarlegum hagsmunum bandaríkjamanna.
Og hvar liggja okkar rætur? Ekki þarf að halda langan fyrirlestur um hvert okkar menningarlegu rætur teygja sig. Norræn arfleið okkar er í Skandinavíu og Norður-Evrópu um það verður varla deilt. Íslendingasögurnar tala sínu máli í þessu sambandi, tungumál, útlit, hefðir og siðir. Óhætt er að segja að okkar menningarlega og sögulega arfleifð sé eingöngu bundin við Norður-Evrópu.
Hluta stjórnskipunarinnar sækjum við upphaflega til Noregs og búum við enn að sýsluskipulagi byggt á grunni frá 1262. Með Dönum fáum við það stjórnkerfi sem ríkti allt fram að lýðveldisstofnun þar sem lögð voru drög að þrískiptingu valdsins. Saga stjórnskipunar á Íslandi eftir lýðveldisstofnun er þekkt sem byggir m.a. á þingræði, fjölflokkakerfi, valdalitlum forseta og sterku framkvæmdavaldi. Lagakerfið er sótt til frænda okkar Dana að mestu sem sumir kjósa að kalla "skandinavíska lagakerfið" því það fellur ekki með góðu móti að hefðbundnum skilgreiningum á tveim helstu lagakerfum heimsins "common law" eða "civil law."
Það er kannski að bera í bakkafullan lækinn að tala um íslenska hagkerfið í ljósi stöðu þess. Það er hins vegar svo að "íslenska módelið" þó séríslenskt sé og halda megi fram að borið hafi nokkuð af leið að undanförnu er líkara velferðarmódelum Norðurlanda og hagkerfum Benelúxlandanna en nokkrum öðrum hagkerfum. Hagkerfi sem eru öll með tiltölulega háa skattheimtu og mikla þjónustu til handa almenningi af hálfu ríkisins. Það sem skiptir einnig máli að hagsveiflan hér er orðin nátengdari hinni alþjóðlegu hagsveiflu en nokkru sinni með aukinni alþjóðavæðingu eftir að löngu tímabili hafta lauk og við tókum upp EES-samninginn 1993. Auk þessa fer um stærstur hluti af okkar útflutningi inná sameiginlegt evrópskt efnahagssvæði. Stærsta málið sem landsmenn þurfa að hugleiða í þessu sambandi er staða íslensku krónunnar. Sveiflukennt gengi hennar er illa þolandi fyrir almenning og fyrirtækin í landinu og í raun með ólíkindum hvað fyrirtækin hafa fram til þessa getað aðlagað sig að þeim sveiflum sem gjaldmiðlinum fylgja. Almenningi svíður há verðbólga, háir vextir, verðtrygging og óstöðuleiki í hagkerfinu. Með inngöngu í Evrópusambandið og tengingu við ERM II þá yrði tryggt að krónan sveiflaðist ekki nema 15% frá evrunni og slíkri stöðu yrði örugglega fagnað bæði af fyrirtækjum og almenningi. Upptaka evru í framhaldi af ERM II tæki síðan lengri tíma eða 3-4 ár að undangenginni skynsamlegri hagstjórn hér á landi.
Það er því von mín að í umræðu næstu mánaða þá hugi Íslendingar að þessum þáttum þegar umræðan verður hvað hörðust um hvar í sveit Ísland á að skipa sér. Við megum ekki gleyma því hvar þessar rætur okkar liggja og setja það í samhengi við hvar við eigum heima í samfélagi þjóðanna.
Höfundur er aðjúnkt við Háskólann í Reykjavík og kennir alþjóðaviðskipti.
Ísland og Evrópusambandið
- Evrópusambandið - almennt
- Evrópusambandið
4. jan. - EES samningurinn
5. jan. - Landbúnaður
6. jan. - Gjaldmiðillinn
7. jan. - Finnland
8. jan. - Stjórnkerfi og stofnanir
9. jan.
- Orka og auðlindir
10. jan. - Sjávarútvegur
11. jan. - Umhverfismál
12. jan. - Utanríkis- og öryggismál
13. jan. - Umsóknarferlið
14. jan. - Mannréttindi
15. jan. - Danmörk og evran
18. apr.
Sjónvarp
-
Telur að um misskilning sé að ræða
Steingrímur J Horfa
-
Össur: „Diplómatískur sigur“
„Ég er auðvitað ákaflega glaður og hamingjusamur með það að utanríkisráðherrarnir skuli hafa afgreitt þetta í dag. Það er diplómatískur sigur fyrir okkur Íslendinga Horfa
-
Leyfir mönnum að kæla sig
Össur Skarphéðinsson utanríkisráðherra telur að málin hafi þróast Íslendingum í vil innan Evrópusambandsins og hann segist vera bjartsýnn á að við fáum að halda okkar hlut hvað auð Horfa
-
Fjölþætt sannfæring
Svandís Svavarsdóttir þingmaður VG segist hafa kosið samkvæmt sannfæringu sinni í kosningunni um aðildarumsókn að Evrópusambandinu í dag og vísar á bug ásökunum um svipuhögg og fle Horfa
-
Blendnar tilfinningar
Steingrímur J. Sigfússon sagði að það bærðust blendnar tilfinningar í hans brjósti að lokinni kosningu þar sem hann studdi þá tillögu að farið yrði í aðildarviðræður við ESB Horfa
Ekkert svar barst frá ytri þjóni. Vinsamlegast reynið aftur síðar. (500 Can't connect to mas:82)
Skoðanir annarra
Hvers vegna sögðu Norðmenn NEI?
Frændur okkar Norðmenn hafa tvívegis efnt til þjóðaratkvæðagreiðslu um aðild að Evrópusambandinu, ESB, (áður Evrópubandalaginu), árin 1972 og 1992 Meira
Kæru landsfundarmenn
Aðildarumsókn í ESB er draumur samfylkingar. Sjálfstæðismenn hafa fram að þessu ekki deilt þessum draumi. Meira
Evrópusamstarf sparar vinnu og peninga
Þátttaka í Evrópusamstarfi hefur sparað íslensku stjórnsýsluna umtalsverða vinnu og fjármuni við mótun löggjafar, t.d. á sviði umhverfismála. Meira
“Kreppan” og ESB
BANKAHRUNIÐ og stöðvun útlána hefur sett stórt strik í fjárfestingarfyllirí landsmanna. Óraunhæft og brjálæðislegt húsnæðisverð hefur sigið á höfuðborgarsvæðinu og á eftir að síga enn Meira
Athugasemd við grein 32 hagfræðinga
Á ÍSLANDI fara nú fram mikilvægar umræður um framtíðarskipan gjaldeyrismála. Ég hef fengið tækifæri til að fylgjast lítillega með því sem rætt hefur verið og ritað Meira
Örlög Íslands öruggust í höndum Íslendinga
Íslenskar tilfinningar munu aldrei þola forsjá annarra þjóða Meira
Efnahagsleg- og pólitísk staða Íslands
Ísland og íslendingar hafa fundið á eigin skinni hvernig það er að vera einir og hálf umkomulausir í samfélagi þjóðanna síðast liðna mánuði Meira
Hvert yrði vægi Íslands innan ESB?
Því er gjarnan haldið fram af þeim sem vilja ganga í Evrópusambandið að innlimun í sambandið sé nauðsynleg til þess að við getum haft áhrif innan þess Meira
Einhliða upptaka er lausn á gjaldeyrisvanda
Upptaka evru með inngöngu í ESB tæki of langan tíma, a.m.k. fimm ár. Því ber að íhuga vandlega einhliða upptöku gjaldmiðilsins. Meira
Eru aðildarviðræður nauðsynlegar til að kanna hvað ESB hefur upp á að bjóða?
Staðreyndin er sú að allir sem vilja geta séð hvað ESB hefur upp á að bjóða. Til þess þarf ekki aðildarviðræður. Meira
Á evrusvæðið framtíðina fyrir sér?
Tilkoma evrunnar var fyrst og fremst hugsuð sem stórt samrunaskref innan Evrópusambandsins. Tilgangurinn var öðru fremur pólitískur en ekki efnahagslegur, þ.e Meira
Einhliða upptaka evru er engin töfralausn
Íslendingar glíma nú við afleiðingar gjaldeyris- og fjármálakreppu. Gjaldeyriskreppan er í raun enn óleyst en úrlausn hennar slegið á frest með upptöku hafta á fjármagnsviðskiptum Meira
Er EES-samningurinn orðinn úreltur?
Ekkert bendir til þess að samningurinn um Evrópska efnahagssvæðið (EES) sé orðinn úreltur þó ýmsir hafi vissulega orðið til þess í gegnum tíðina að halda því fram Meira
EES felur ekki í sér hefðbundið neitunarvald
EES-samningurinn felur ekki í sér neiturnarvald miðað við hefðbundnar skilgreiningar á neitunarvaldi ríkja innan alþjóðastofnanna. Meira
Fullveldi og framsal valdheimilda: Samanburður á ESB og EES
Hér verður leitast við að skýra hvernig álitaefni um framsal ríkisvalds (fullveldis) og þörf fyrir breytingu á stjórnarskrá horfa við með ólíkum hætti gagnvart Evrópusambandinu (ESB) og Evrópska efnah Meira
Getum við rekið þá?
Getum við rekið þá sem stjórna landinu okkar? Þetta er alger grundvallarspurning þegar rætt er um lýðræðið. Meira
ESB-aðild, evra og atvinnuleysi
Þrautalendingin til að fullnægja evru-skilyrðum yrði aukið atvinnuleysi langt yfir þau mörk sem hér hafa ríkt eða talist ásættanleg undanfarna áratugi Meira
Samstaða um Evrópu
Þess vegna er lykilatriði að fulltrúar allra stjórnmálaflokka, jafnt þeirra sem eru hlynntir aðild og mótfallnir komi að mótun samningsmarkmiðanna. Meira
Erum við skák og mát ? Átt þú ekki næsta leik?
Á NÝBYRJUÐU ári velta margir því fyrir sér, hverra kosta er völ fyrir lýðveldið Ísland í kjölfar bankahrunsins mikla. Hverjum er um að kenna? Meira
Fagna liðsinni formanns LÍÚ
Evrópusambandsaðild og upptaka evru er raunhæf leið sem getur aðstoðað okkur að halda uppi samkeppnishæfi þjóðarinnar. Meira
Gegn umsókn í ESB á Landsfundi Sjálfstæðisflokksins
Fulltrúar á Landsfundi eiga ekki, nauðbeygðir af áróðri ESB-trúarspekinga, að samþykkja umsókn í Evrópusambandið. Meira
Áskorun til Íslendinga
Innganga í ESB fæli í sér algera örvæntingu, rétt eins og raunin var í tilfelli okkar Breta. Meira
Góðir íslendingar, er EBS lausn?
SKÚLI Thoroddsen ritar athyglisverða grein í Morgunblaðið þann 14. des sl. Lokaorð greinarinnar eru; „að ekkert sé að óttast þó að af aðild Íslands verði….“ Hvar er þá fullveldi Íslands komið? Meira
Tengt efni
Stofnanir ESB og Lissabon-sáttmálinn
- Í skýrslu evrópunefndar forsætisráðherra frá 2007 er samantekt um stofnanir og ákvarðanatökuferli ESB á bls. 21-25.
- Umfjöllun um Lissabon-sáttmálann á vef fastanefndar ESB gagnvart Íslandi og Noregi
- Umfjöllun á vef Evrópunefndar Sjálfstæðisflokksins um Lissabon-sáttmálann
- Spurningar og svör um Lissabon-sáttmálann á vef BBC (á ensku)
- Vefur stjórnvalda á Írlandi um Lissabon-sáttmálann (á ensku)
- Sósíalíski verkamannaflokkurinn á Írlandi var meðal þeirra sem barðist gegn Lissabon-sáttmálanum (á ensku)
- Á vef BBC er ítarleg umfjöllun um flest sem snertir ESB (á ensku)
- Umfjöllun um stofnanakerfi ESB á vef ESB (á ensku)
- Fjöldi starfsmanna ESB (á ensku)
Utanríkis- og öryggismál
- Greinargerð sérfræðings hjá utanríkisráðuneytinu um utanríkis- og öryggismálastefnu ESB
- Skýrsla utanríkisráðherra frá 2007 um Evrópumál. Á bls. 31 er umfjöllun um utanríkismál
- Vefur fulltrúadeildar Bandaríkjaþings um kosningar hjá Sameinuðu þjóðunum. Upplýsingar um Ísland eru undir Country voting pracices. (á ensku)
EES og ESB
- EES-vefur utanríkisráðuneytisins
- Vefur EFTA (Fríverslunarsamtaka Evrópu) um Evrópska efnahagssvæðið (á ensku)
- Hvað breytist raunverulega við aðild að ESB, spyr og svarar Eiríkur Bergmann Einarsson, dósent við Háskólann á Bifröst
- Guðmundur Hálfdanarson, sagnfræðiprófessor við HÍ, skrifar um hvort fullveldið glatist við inngöngu í ESB.