Fyrsta skrefið að afnámi gjaldeyrishafta tekið

Seðlabanki Íslands tilkynnti í morgun um fyrsta skrefið í afnámi gjaldeyrishafta með því að heimila fjárfestum að koma inn með erlendan gjaldeyri til nýfjárfestinga og fara með hann aftur úr landi þegar þegar hentar.

Með þessu fá fjárfestar heimild án takmarkana til þess að skipta aftur í erlendan gjaldeyri söluandvirði eigna sem þeir fjárfesta í eftir 1. nóvember 2009.

Már Guðmundsson seðlabankastjóri sagði að gjaldeyrishöft hefðu verið talin nauðsynleg til að stuðla að stöðugleika í efnahagslífinu. Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn hefði lagt til að þessi leið væri farin. Án hafta þyrftu vextir að vera miklu hærri en þeir eru í dag. Már sagði að skilyrði fyrir afnámi hafta væri að fyrir lægi langtímaáætlun í ríkisfjármálum, að aðstæður hefðu skapast fyrir meiri stöðugleika í efnahagsmálum og gengismálum og að búið væri að endurskoða efnahagsáætlun AGS.

Már sagði að næsta skref í afnámi hafta væri að slaka á reglum um fjármagnsflutninga út úr landinu. Áður en það skref yrði stigið þyrfti að liggja fyrir að framkvæmd á fyrsta áfanga hefði gengið vel. Ennfremur að stöðugleiki væri á gjaldeyrismarkaði og að framgangur efnahagsáætlunar stjórnvalda gengi vel.

Fjármálaeftirlitið mun hafa eftirlit með fjármálafyrirtækjum sem taka að sér að breyta gjaldeyrisinnstreymi vegna nýfjárfestinga í krónur. Til að hægt verði að flytja féð aftur úr landi þarf að skrá nýfjárfestinguna hjá Seðlabanka Íslands en með því móti mun bankinn geta  fylgst með því fé sem kemur og geta gripið inn í til að efla gjaldeyrisforðann ef aðstæður leyfa.

Seðlabankinn tilkynnti einnig um endurbætur á gjaldeyrisreglum í því skyni að draga úr misræmi og koma í veg fyrir að hægt verði að fara í kringum höftin.

Í tilkynningu kemur fram að stærstu breytingar  eru eftirfarandi:

  Undanþágur ýmissa aðila, t.d. sveitarfélaga og opinberra fyrirtækja, fyrirtækja með fjárfestingarsamninga o.fl. hafa verið endurskoðaðar (14. gr. reglna um gjaldeyrismál).
  Hreyfingar í krónum hafa verið takmarkaðar sérstaklega til þess að auðvelda framfylgd og koma í veg fyrir misnotkun á reglunum, sbr. 3. mgr. 2. gr. reglnanna.
  Heimildir til endurfjárfestingar hafa verið auknar og framkvæmd þeirra gerð auðveldari, t.d. hvað varðar endurfjárfestingu arðs og gengishagnaðar, sbr. 1. mgr. 5. gr.
  Settar eru auknar takmarkanir á fjárfestingu í öðrum eignum, til að draga úr möguleikum á því að sniðganga reglurnar, sbr. 6. gr. reglnanna.

Þegar möguleikum til gjaldeyrisviðskipta er tengjast fjármagns-hreyfingum fjölgar kunna að opnast nýjar leiðir til þess að fara í kringum þau höft sem eftir verða. Því er nauðsynlegt að efla gjaldeyriseftirlit í því ferli. Það hefur Seðlabankinn þegar gert með því að endurskipuleggja og efla starfsemi gjaldeyriseftirlits, sbr. frétt nr. 30/2009. Til að draga úr hættu á því að farið verði í kringum gjaldeyrishöftin ná heimildir til að flytja út fjármagn að nýju ekki til ákveðinna tegunda fjárfestinga, t.d. afleiðusamninga sem fjármagnaðir eru með lánsfé.

Seðlabankinn mun birta leiðbeiningar við reglurnar sem munu uppfærðar eins og nauðsyn þykir.

Gjaldeyrishöftin sem sett voru á 28. nóvember 2008 voru talin nauðsynleg til að koma á stöðugleika í þjóðarbúskapnum í kjölfar fjármálakreppunnar í október 2008. Nú hafa skapast aðstæður til að stíga fyrsta skrefið í afnámi haftanna í samræmi við áætlun sem Seðlabankinn lagði fram 5. ágúst sl. Þannig liggur fyrir langtímaáætlun í ríkisfjármálum ásamt fjárlagafrumvarpi fyrir næsta ár sem felur í sér umtalsvert aðhald. Aðstæður hafa skapast fyrir stöðugra gengi krónunnar. Þá hefur fyrsta endurskoðun efnahagsáætlunar íslenskra stjórnvalda og Alþjóðagjaldeyrissjóðsins nú farið fram, en hún tryggir Seðlabankanum aðgang að auknum gjaldeyrisforða.

Næsti áfangi afnáms gjaldeyrishafta, þ.e. afnám hafta á útstreymi fjármagns, ræðst af því hvernig til tekst með þennan áfanga og framgangi efnahagsáætlunar stjórnvalda og Alþjóðagjaldeyrissjóðsins. „