Við vinnum með þau spil sem okkur eru gefin

„Ég hlakka til að fá Gunnar Braga Sveinsson hingað til okkar, þá fáum við tækifæri til að sýna honum hvað við erum að gera í Úganda,“ segir Gísli Pálsson umdæmisstjóri Þróunarsamvinnustofnunar Íslands, en utanríkisráðherra Íslands mun koma til Úganda í febrúar til að kynna sér starfsemina. „Við ætlum meðal annars að fara með Gunnar Braga til Buikwe sem er nýjasta samstarfshéraðið okkar, og kynna honum hvað við ætlum að gera þar. Þetta er fiskimannasamfélag við Viktoríuvatn sem er flökkusamfélag og hefur orðið útundan í þróun. Aðgangur að vatninu er mjög erfiður, en stefnan er að fækka löndunarstöðum og bæta aðstöðuna, byggja upp þjónustukjarna og bæta þannig gæði aflans. Þarna munum við vinna með héraðsyfirvöldum að því að byggja upp grunnþjónustu í menntun og heilsugæslu, en Hólmfríður Bjarnadóttir hjúkrunarfræðingur gerði nýlega athugun á stöðunni og niðurstaðan var sú að í forgangi verður að bæta aðgang að hreinu vatni og bæta almenna hreinlætisaðstöðu. Áherslan í heilbrigðismálum verður á mæður og ungbörn.“

Að gera fólk sjálfbjarga

Gísli segir að nú vinni ÞSSÍ beint með héraðsyfirvöldum og hafi færri milliliði en áður, enda séu þá meiri líkur á varanlegum árangri. „Héraðið ber ábyrgð á framkvæmdinni en okkar aðstoð felst í því að styðja héraðið í því að framkvæma eigin stefnu. Hugsunin hefur breyst heilmikið frá því ég byrjaði í þessu fyrir nítján árum. Aðalmarkmið þróunarsamvinnu er að búa þannig um hnútana að ekki verði þörf fyrir hana, að gera fólk sjálfbjarga. Það verður að vera skýrt upphaf og skýr endir á verkefnunum. Þess vegna leggjum við mikið upp úr því að vera með góðan og vandaðan undirbúning, þá getum við mælt árangur eftir því sem á líður, sem er mikilvægt fyrir íbúana á svæðinu, fyrir okkur sem störfum að þessu og fyrir skattborgarana heima á Íslandi, því þá getum við sýnt árangur svart á hvítu.“ Gísli segir að ÞSSÍ leggi mikla áherslu á umhverfismál og jafnréttismál í öllu sem þau gera. „Við mælum áhrif verkefna á jafnréttisþætti í samfélaginu þar sem við störfum. Hjá langflestum samstarfsaðilum okkar vantar ekki viljann í þessum málum. Við erum með góða tengingu við Jafnréttisskóla Sameinuðu þjóðanna heima á Íslandi og við byggjum upp þekkingu og getu í héruðunum til að bæta úr jafnréttismálum og umhverfismálu.“

Við erum stolt af árangrinum í menntamálum í Kalangala

Undanfarin sjö ár hefur ÞSSÍ unnið að verkefni í Kalangalahéraði sem er eyjasamfélag úti í Viktoríuvatni. „Árangurinn í Kalangala hefur verið mjög góður í grunnmenntun, miklu fleiri nemendur klára nú grunnskóla og ná betri einkunnum. Einnig hefur brotthvarf nemenda minnkað og fleiri komast inn í framhaldsskóla. Við erum afar stolt af þessu og héraðsyfirvöld í Kalangala monta sig líka af því hversu mikið þau hafa bætt sig í grunnmenntun, enda full ástæða til. Þetta er tíu ára verkefni og að því loknu finnum við hugsanlega nýtt hérað til að aðstoða, ef fjármagn leyfir. Við munum halda áfram að aðstoða fiskimannasamfélög, því þar er þörfin mikil. Stjórnvöld hér í Úganda horfa til getu okkar og reynslu umfram aðra í samstarfi við fiskisamfélög.“ Þegar Gísli er spurður að því hvaða áhrif það muni hafa á verkefnin í Úganda, að draga eigi úr fjárhagsframlagi til Þróunarsamvinnustofnunar, segir hann að það muni vissulega hægja á nýja verkefninu í Buikwe. „En við ætlum að vera bjartsýn og vona að þetta verði tímabundið ástand og að við getum unnið þetta upp síðar meir.“ Gísli minnir á að þróunarsamvinnuáætlunin hafi verið samþykkt með öllum greiddum atkvæðum á þinginu heima á Íslandi, nema einu. „Það gefur ákveðna vísbendingu um vilja stjórnvalda. Okkur þykir auðvitað slæmt þegar dregið er úr fjárframlögum til starfseminnar, en við vinnum með þau spil sem okkur eru gefin og gerum okkar besta.“

Hið afstæða afríska tímaskyn

Gísli hefur búið í Úganda undanfarin þrjúr ár en áður hafði hann starfað víða á vegum stofnunarinnar; á Grænhöfðaeyjum, í Mosambik, í Namibíu og í Nicaragua í mið Ameríku. „Afríkulöndin sem ég hef búið í eru mjög misjöfn enda er Afríka stór og margbrotin. Maður verður að aðlagast aðstæðum á hverjum stað og það er undir manni sjálfum komið hvernig tekst til. Ef maður gerir það með opnum hug og er jákvæður, þá gengur það yfirleitt vel. Ég get ekki ætlast til að heilt þjóðfélag og fólkið sem í því býr, aðlagi sig að mér. Maður verður að gera sjálfum sér þann greiða að einbeita sér að því sem er jákvætt. Ef maður fellur í þá gryfju að vera neikvæður, þá er allt ömurlegt. Að tileinka sér þolinmæði er til dæmis gífurlega mikilvægt í Afríku. Það er mikill skóli að lifa í samfélagi þar sem hlutirnir gerast þegar þeir gerast ef þeir þá gerast yfir höfuð. Og það stoðar ekkert að hafa áhyggjur. Við Íslendingar erum vanir því að gera hlutina hratt og eins vel og við getum, en það fer ekki alltaf vel með hinu afstæða afríska tímaskyni.“

Sonurinn kunni vel við sig á Íslandi

Gísli segist vera með tvo hatta í Úganda, því auk þess að vera umdæmisstjóri Þróunarsamvinnustofnunar er hann forstöðumaður íslenska sendiráðsins í Úganda. „Það koma ótrúlega margir Íslendingar hér í gegnum sendiráðið, mikið af ungu fólki kemur í allskonar sjálfboðaliðastarf. Við höfum líka aðstoðað Íslendinga í nágrannalöndunum Kenía og Kongó, með vegabréf og annað slíkt ef þeir lenda í hremmingum. Um tíu Íslendingar eru svo með fasta búsetu í Úganda.“

Gísli flutti heim til Íslands haustið 2008, beint í kreppuna, og bjó þar í tvö ár. „Þar sem ég hef búið í útlöndum stóran hluta ævinnar, þá var álíka erfitt að flytja til Íslands og að flytja á milli Afríkulanda. Sextán ára syni mínum fannst frábært að flytja til Íslands, hann kunni vel við frelsið og sjálfræðið. Hann er fæddur á Grænhöfðaeyjum og þekkir því ekkert annað en flökkulífið.“