Fréttaskýring: Vaxandi óróleiki vegna hægagangs

Óþolinmæði og óróleiki meðal opinberra starfsmanna fer vaxandi dag frá degi vegna hægagangsins í kjaraviðræðum. Fjölmennir hópar hafa verið án samninga um langt skeið.

Um 80% félagsmanna Kennarasambands Íslands hafa innan tíðar verið samningslausir í tvö ár. Háskólamenntaðir félagsmenn innan BHM hafa ekki fengið samningsbundnar hækkanir frá því bankahrunið reið yfir eða á árinu 2008. Þannig var t.d. seinasta launahækkun greidd félagsmönnum í BHM sem starfa hjá ríkinu í maí árið 2008.

9,3% kaupmáttarhrap félaga í BHM hjá ríkinu frá 2006

Kaupmáttur reglulegra launa frá 2006 til septembermánaðar 2010 hefur fallið á seinustu þremur árum. Niðurstaða vinnuhóps aðila vinnumarkaðarins, sem ríkissáttasemjari átti frumkvæði að vegna undirbúnings kjarasamninga, sýnir þetta svo ekki verður um villst.

Kaupmáttur félaga í BHM hefur dregist saman jafnt og þétt eða um rúm 7% skv. niðurstöðum hópsins.

Í reynd hefur hann þó fallið enn meira hjá félagsmönnum BHM hjá ríkinu eða um alls 9,3%, því árið 2008 voru greiðslur úr vísindasjóði felldar inn í launatöflu og það skekkir útkomuna þegar eingöngu er horft á þróun launavísitölunnar. Guðlaug Kristjánsdóttir, formaður BHM, bendir á að þarna var eingöngu um tilflutning á launum að ræða úr vísindasjóði en ekki launahækkun.

Á tímabilinu sem um ræðir minnkaði kaupmáttur á almenna vinnumarkaðinum um 5,9%. Kaupmáttur BSRB-félaga hjá sveitarfélögum dróst saman um 7,4% en um 5,1% hjá ríkisstarfsmönnum í BSRB. Kaupmáttur félagsmanna í KÍ hjá ríkinu, þ.e. þeirra sem starfa í framhaldsskólum, dróst saman um 8,4% á seinustu tveimur árum en um 1,8% hjá félögum sem semja við sveitarfélögin.

Aðildarfélög KÍ taka ekki þátt í heildarsamfloti um gerð kjarasamninga og BSRB og BHM hafa tekið svipaða afstöðu. Þótt aðildarfélög hafi átt í viðræðum um sérmál hafa viðsemjendurnir bæði hjá ríki og sveitarfélögum viljað bíða eftir hvernig línurnar verða lagðar í viðræðum ASÍ og SA á almenna markaðinum.

„Það virðist allt vera steindautt og ekki vilji til að gera neitt hinum megin borðsins,“ segir Eiríkur Jónsson, formaður Kennarasambands Íslands. „Mér finnst athyglisvert að sveitarfélögunum skuli ekki vera farið að líða verulega illa því það fer að nálgast tvör ár frá því að stærsti hluti félagsmanna KÍ samdi síðast,“ segir hann.

„Sveitarstjórnarstiginu virðist vera alveg sama þó að það sé með þúsundir manna á samningum sem runnu út fyrir tveimur til tveimur og hálfu ári. Það er eins og þeir finni ekki hjá sér neinar skyldur til að gera neitt. Þetta er grafalvarlegt mál,“ segir Eiríkur.

Skylt að koma að borðinu

Guðlaug Kristjánsdóttir tekur í sama streng. Lítill gangur sé í kjaraviðræðunum. Ástæðulaust sé að bíða frekar, allar tölur um þróun kaupmáttar liggi nú fyrir og aðrar upplýsingar og ekki standi á aðildarfélögum BHM að hefja viðræður fyrir alvöru.

Eiríkur gagnrýnir þá afstöðu ríkis og sveitarfélaga að bíða í sífellu eftir einhverri niðurstöðu á almenna vinnumarkaðinum. „Þeir eru vinnuveitendur og þeim ber skylda til þess að koma að samningaborðinu. Menn eru að nýta sér aðstæðurnar. Þetta er gríðarlega alvarlegt mál,“ segir Eiríkur.

Verja kjörin og störfin

Margir kennarar óttast mjög um starfsöryggi og frekari skerðingu launa um þessar mundir vegna niðurskurðar og sameiningar í skólum. Einn viðmælandi innan kennarastéttarinnar orðaði það svo, að fólk væri of hrætt til að tjá sig um þessar breytingar af ótta við að missa starfið.

Flestir virðast líta svo á að í þessari stöðu sé mest um vert að verja kaupmáttinn fyrir frekari skerðingum og tryggja störfin. E.t.v. sé skynsamlegast að gera stuttan samning til næstu áramóta þar sem tryggt yrði að ekki verði um meiri kaupmáttarskerðingar að ræða. Tíminn yrði nýttur til að leggja grunn að kjarasamningum til framtíðar. Fæstum kemur til hugar að hóta átökum við þessar aðstæður en ekki sé útilokað að til þeirra komi ef menn sjá engin önnur ráð. Haldi ríki og sveitarfélög óbreyttu striki „gætu þeir verið að reka fólk út í átök“.