„Áhættan er gríðarleg“

Umfjöllun Morgunblaðsins í gær um nauðasamninga þrotabúa föllnu bankanna, þar sem fram kom að hagsmunum Íslands gæti verið stefnt í voða ef erlendum kröfuhöfum verður gert kleift að fá útgreiðslur í erlendum gjaldeyri, hefur vakið athygli. Fram kom að Alþingi hefði gert stórkostleg mistök með samþykkt ákvæðis í mars sl. sem veitti slitastjórnunum undanþágu frá banni við fjármagnsflutningum í erlendum gjaldeyri.

Guðlaugur Þór Þórðarson, þingmaður Sjálfstæðisflokksins, sem sæti á í efnahags- og viðskiptanefnd, hefur að undanförnu vakið athygli á þessu máli, m.a. í grein í Morgunblaðinu 16. október. Hann hefur nú óskað eftir sérstakri umræðu á Alþingi um málið.

Guðlaugur Þór bendir á að ótrúlega lítið hafi farið fyrir umræðu um nauðasamninga við kröfuhafa gömlu bankanna. „Það kemur ekki til greina að ganga frá nauðasamningunum við þessar aðstæður að mínu áliti,“ segir hann í samtali.

Hann hefur fært rök fyrir því að sú leið sem hefur minnsta áhættu í för með sér fyrir almenning sé að setja gömlu bankana í þrot og greiða eignirnar út í íslenskum krónum. „Þá sitja allir kröfuhafar við sama borð og komið er í veg fyrir að almenningur borgi fyrir gjaldþrot einkabanka.“

Hann sagði í gær að undanþágan sem veitt var á Alþingi í mars hefði verið algerlega á ábyrgð stjórnarmeirihlutans, hún afgreidd á miklum hraða og ekki farið hátt. Minnihlutinn hafi ekki tekið þátt í því.

Hann segir mikla hættu felast í því að einn maður, seðlabankastjóri, ráði því hvort nauðasamningarnir verða samþykktir því mikið sé í húfi. „Það er mikið áhyggjuefni að einum manni séu falin svona gríðarlega mikil völd í þjóðfélaginu því hér erum við að tala um risavaxið mál,“ segir hann. ,,Áhættan er gríðarleg.“

Gætt sé ýtrustu varúðar

„Það er mjög mikilvægt að gætt sé ýtrustu varúðar út frá þjóðhagslegum sjónarmiðum í samningum um þessi gríðarlega stóru bú föllnu bankanna,“ segir Helgi Hjörvar, formaður efnahags- og viðskiptanefndar. „Það var óheppilegt að þegar höftin voru sett á sínum tíma, í tíð ríkisstjórnar Sjálfstæðisflokks og Samfylkingarinnar, voru skilanefndirnar undanskildar. Það sem Alþingi var að gera núna í mars var að taka búin inn undir höftin. Sjálfstæðisflokkur og Framsóknarflokkur lögðust gegn málinu hér á þinginu og það gerðu líka ýmsir umsagnaraðilar,“ segir Helgi.

Hann segir að það hafi verið mat manna að erlendar innistæður í Seðlabankanum væru útgreiðanlegar án þess að það hefði áhrif á gjaldeyrisjöfnuð bankans og þess vegna væri rétt að setja þær ekki undir gjaldeyrishöftin en fela Seðlabankanum í framhaldinu að setja reglur um hvernig farið yrði með aðrar erlendar eignir í þrotabúunum. „Seðlabankinn hefur síðan verið að vinna að þessari reglusetningu og mun auðvitað gera það með hagsmuni Íslands að leiðarljósi. Ef það reynist einhverjum vandkvæðum bundið fyrir bankann að setja slíkar reglur eða hann telur að það ógni með einhverjum hætti þjóðhagslegri stöðu okkar, þá kemur bankinn aftur til þingsins með málið,“ segir Helgi.

Spurður nánar um umdeilda lagabreytingu þingsins í mars segir Helgi breytingarnar hafa miðað að því að taka þrotabúin inn undir höftin. En á þeim tíma hafi verið talið að erlendar innistæður í Seðlabankanum fyrir gildistöku laganna „væru einfaldlega með þeim hætti eign manna að það væri óvarlegt að leggja hald á þær“.

Eygló Harðardóttir, þingmaður Framsóknarflokks, sagðist í gær hafa óskað eftir fundi í efnahags- og viðskiptanefnd með fulltrúum fjármála- og efnahagsráðuneytisins til að fara yfir það sem fram kom í umfjöllun Morgunblaðsins. Hann verður haldinn 31. október. „Ef einhver mistök hafa verið gerð af hendi Alþingis í lagasetningu ber að leiðrétta það sem allra fyrst.“

Snjóhengjan við að bresta

„Tímabær umfjöllun í Morgunblaðinu í dag um snjóhengjuna sem er við að bresta,“ skrifar Lilja Mósesdóttir, sem á sæti í efnahags- og viðskiptanefnd, á Facebook-síðu sína í gær. Hún segist í samtali hafa reynt að vekja athygli á þessu vandamáli frá því í mars. Undirlægjuháttur hafi einkennt viðhorf og aðgerðir stjórnarmeirihlutans gagnvart erlendum kröfuhöfum, sem flestir eru vogunarsjóðir. Vogunarsjóðirnir vilji að þrotabúin gefi út skuldabréf í erlendum myntum upp í skuldir gömlu bankanna sem muni ógna efnahagslegu sjálfstæði þjóðarinnar. Aðeins er hægt að mati hennar að tryggja efnahagslegt sjálfstæði þjóðarinnar með verulegum afskriftum á verðmætum í snjóhengjunni svonefndu í gegnum skiptigengisleið eða upptöku nýkrónu á mismunandi gengi.

Lilja segir að það hafi verið mistök að veita slitastjórnum þrotabúa föllnu bankanna undanþágu frá banninu við fjármagnsflutningum milli landa í erlendum gjaldeyri. Þetta hafi verið keyrt í gegn á þinginu síðdegis mánudaginn 12.

mars. Hún hafi þá verið upptekin á fundi utan þingsins og hún eins og fleiri fulltrúar stjórnarandstöðunnar ekki haft ráðrúm og völd til að koma í veg fyrir að stjórnarmeirihlutinn samþykkti að erlendar inneignir slitastjórna í Seðlabankanum skyldu undanþegnar gjaldeyrishaftalögunum.

„Það voru mikil mistök að leyfa slitastjórnunum að taka út þetta fjármagn. Seðlabankinn er núna í mun veikari stöðu en annars til að tryggja að gerðir verði nauðasamningar við kröfuhafa í samræmi við hagsmuni almennings og greiðslugetu þjóðarbúsins,“ segir hún.

Smám saman er að renna upp fyrir fólki að nær óhugsandi er þegar nauðasamningum lýkur að gefið verði út skuldabréf í erlendri mynt í uppgjöri við erlendu kröfuhafana.

„Það eru flestir búnir að átta sig á því að sú leið mun gera skuldir þjóðarbúsins í erlendum myntum ósjálfbærar,“ segir Lilja.

Hún er ekki þeirrar skoðunar að það sé skynsamleg lausn að kröfuhafar fái allt greitt út í krónum því það myndi kynda undir verðbólgu og óstöðugleika ef of margar krónur flæða á skömmum tíma út í hagkerfið í leit að skammtímahagnaði. Því þurfi að skrifa niður verðmæti eigna þrotabúanna, Vogunarsjóðirnir keyptu kröfurnar á hrakvirði og því óðs manns æði að greiða þær upp að fullu, að mati hennar.

Að sögn Lilju kom fram við umfjöllun í efnahags- og viðskiptanefnd að kröfuhafar Kaupþings og Glitnis væru margir og ætti hver þeirra innan við 10% af heildarverðmæti eignanna í þrotabúunum. „Hver og einn vogunarsjóður hefur því enga hagsmuni af því að vel gangi á Íslandi og mun gera allt til að komast sem fyrst út.“ Þá stafi bankakerfinu einnig hætta af því að það séu fyrst og fremst vogunarsjóðir sem eru búnir að kaupa þessar kröfur og eiga þannig í raun Arion banka og Íslandsbanka. Skv. lögum um fjármálafyrirtæki séu vogunarsjóðir ekki hæfir eigendur banka.