Dýrategundum á botni Kolgrafafjarðar hefur fækkað um rúmlega 75% í kjölfar mikils síldardauða þar á árunum 2012-2013. Þetta sýnir rannsókn sem Valtýr Sigurðsson, meistaranemi í líffræði við Háskóla Íslands, vann á vegum Rannsóknaseturs Háskóla Íslands á Snæfellsnesi og Náttúrustofu Vesturlands. Ekki eiga þó allar tegundir undir högg að sækja í firðinum því burstaormi hefur fjölgað gríðarlega á sama tíma.
Sagt er frá rannsókninni á vef Háskóla Íslands. Rannsókn Valtýs er í raun lýsing á botnseti Kolgrafafjarðar í kjölfar síldardauðans veturinn 2012/2013. Dauðinn er rakinn til súrefnisskorts sem varð í firðinum eftir að stórar síldartorfur syntu inn fyrir brúna sem þverar fjörðinn. Auk þess að skoða tegundasamsetningu á botninum rannsakaði Valtýr magn lífræns kolefnis í setinu. „Sýnatökur voru gerðar seinni hluta júnímánaðar 2013 og úrvinnsla sýnanna og tegundagreining fór fram veturinn 2013/2014,“ segir Valtýr. Niðurstöður sínar bar hann svo saman við niðurstöður sams konar rannsóknar sem gerð var árið 1999 í tilefni af þverun fjarðarins.
Óhætt er að segja að niðurstöðurnar séu stórmerkilegar. „Dýrategundum í firðinum fækkar umtalsvert, úr um það bil 110 í 26. Hins vegar má einnig sjá fjölgun innan tiltekinna tegunda og þar ber hæst gríðarlegan fjölda burstaorma af tegundinni Capitella capitata. Hann reyndist vera um 88% allra dýra í sýnunum sem tekin voru innan brúar en hann fannst líka í miklu magni utan brúar. Aðeins eitt stykki af þessum ormi fannst í firðinum árið 1999,“ segir Valtýr.
Valtýr bendir á að til séu að minnsta kosti 12-13 gerðir af Capitella capitata sem hafa ekki enn verið skilgreindar til tegunda. „Þetta eru systurtegundir sem erfitt er að greina í sundur. Sumar þeirra hafa sviflægt lirfustig en aðrar botnlægt þar sem ormarnir skríða fullþroska í burtu frá foreldrinu sem hentar mjög vel séu aðstæður á staðnum góðar. Syndandi lirfur setjast á botninn finni þær fyrir miklum styrk næringarefna og einnig ef þær nema súlfíð sem flest önnur dýr forðast. Ormarnir hafa því mikla getu til að dreifa sér í umhverfi eins og ríkir í Kolgrafafirði núna en við vitum ekki hvort þetta er ein eða fleiri týpur í Kolgrafafirði,“ segir Valtýr.
Hann bendir á að niðurstöður rannsóknanna samræmist því sem sést hafi annars staðar við Ísland og úti í heimi. „Fáar tegundir, sem geta lagað sig sérstaklega að súrefnissnauðu og eitruðu umhverfi, ná yfirgnæfandi stöðu og blómstra í fjarveru keppinauta sinna sem drepast við þessar óeðlilegu aðstæður,“ segir Valtýr en vegna rotnandi síldarinnar liggur súrefnissnautt lag yfir botnsetinu, svart set sem er sums staðar með fitubrák og síldarleifum.