75% dýrategunda hurfu úr firðinum

Dýrategundum á botni Kolgrafafjarðar hefur fækkað um rúmlega 75% í kjölfar mikils síldardauða þar á árunum 2012-2013. Þetta sýnir rannsókn sem Valtýr Sigurðsson, meistaranemi í líffræði við Háskóla Íslands, vann á vegum Rannsóknaseturs Háskóla Íslands á Snæfellsnesi og Náttúrustofu Vesturlands. Ekki eiga þó allar tegundir undir högg að sækja í firðinum því burstaormi hefur fjölgað gríðarlega á sama tíma.

Sagt er frá rannsókninni á vef Háskóla Íslands. Rannsókn Valtýs er í raun lýsing á botnseti Kolgrafafjarðar í kjölfar síldardauðans veturinn 2012/2013. Dauðinn er rakinn til súrefnisskorts sem varð í firðinum eftir að stórar síldartorfur syntu inn fyrir brúna sem þverar fjörðinn. Auk þess að skoða tegundasamsetningu á botninum rannsakaði  Valtýr magn lífræns kolefnis í setinu. „Sýnatökur voru gerðar seinni hluta júnímánaðar 2013 og úrvinnsla sýnanna og tegundagreining fór fram veturinn 2013/2014,“ segir Valtýr. Niðurstöður sínar bar hann svo saman við niðurstöður sams konar rannsóknar sem gerð var árið 1999 í tilefni af þverun fjarðarins.

Óhætt er að segja að niðurstöðurnar séu stórmerkilegar. „Dýrategundum í firðinum fækkar umtalsvert, úr um það bil 110 í 26. Hins vegar má einnig sjá fjölgun innan tiltekinna tegunda og þar ber hæst gríðarlegan fjölda burstaorma af tegundinni Capitella capitata. Hann reyndist vera um 88% allra dýra í sýnunum sem tekin voru innan brúar en hann fannst líka í miklu magni utan brúar. Aðeins eitt stykki af þessum ormi fannst í firðinum árið 1999,“ segir Valtýr. 

Valtýr bendir á að til séu að minnsta kosti 12-13 gerðir af Capitella capitata sem hafa ekki enn verið skilgreindar til tegunda. „Þetta eru systurtegundir sem erfitt er að greina í sundur. Sumar þeirra hafa sviflægt lirfustig en aðrar botnlægt þar sem ormarnir skríða fullþroska í burtu frá foreldrinu sem hentar mjög vel séu aðstæður á staðnum góðar. Syndandi lirfur setjast á botninn finni þær fyrir miklum styrk næringarefna og einnig ef þær nema súlfíð sem flest önnur dýr forðast. Ormarnir hafa því mikla getu til að dreifa sér í umhverfi eins og ríkir í Kolgrafafirði núna en við vitum ekki hvort þetta er ein eða fleiri týpur í Kolgrafafirði,“ segir Valtýr.

Hann bendir á að niðurstöður rannsóknanna samræmist því sem sést hafi annars staðar við Ísland og úti í heimi. „Fáar tegundir, sem geta lagað sig sérstaklega að súrefnissnauðu og eitruðu umhverfi, ná yfirgnæfandi stöðu og blómstra í fjarveru keppinauta sinna sem drepast við þessar óeðlilegu aðstæður,“ segir Valtýr en vegna rotnandi síldarinnar liggur súrefnissnautt lag yfir botnsetinu, svart set sem er sums staðar með fitubrák og síldarleifum.

Ýmsra leiða var leitað til að hrekja síldina úr firðinum áður en hún dræpist. mbl.is/Árni Sæberg

• Blogga um frétt