Hana langar bara að verða edrú

Ef barnið mitt væri langveikt með einhvern annan sjúkdóm sem héti öðru nafni en geðveiki og fíkill þá gæti ég fengið aðstoð fyrir barnið en þessir sjúkdómar virðast vera eitthvað sem mörgum reynist erfitt að viðurkenna að sé raunverulegt og bara best ef þetta myndi hverfa af sjónarsviðinu.

Þetta skrifaði Björk Ólafsdóttir hjá sér eftir síðustu heimsókn með 25 ára dóttur sína á geðdeild. Dóttir hennar er með tvo geðsjúkdóma og hefur verið sprautufíkill í sjö ár, með góðum edrútíma inni á milli. Í áratug hafa foreldrarnir leitað allra leiða til þess að fá hjálp fyrir dóttur sína og finnst þau vanta úrræði.

Lenti nítján ára á götunni

Björk segir fíkn dóttur sinnar hafa strax komið í ljós, frá fyrsta vínsopa.
„Þetta var strax barátta. Hún fór á götuna nítján ára og er á götunni þegar hún er í neyslu. Hún er ekki í húsum hæf, því miður. Og þar spila inn í þessir geðsjúkdómar; hún er alveg rosaleg. Og af því að hún er svona þarf stundum að stoppa hana. Geðdeildin er ekki alltaf sammála okkur. Það er úrræðaleysi með hana því það þarf að stoppa hana og svipta hana sjálfræði en það er ekki gert,“ segir Björk en dóttir hennar féll nýlega eftir nokkuð gott ár.
„Hún lenti í fangelsi sem var að hluta til gott því þá var ekki eins mikil hætta á að falla en á móti fékk hún engan stuðning og hún kom út þaðan algjörlega búin á sál og líkama,“ segir Björk en dóttir hennar sat inni fyrir líkamsárás.

„Hún getur því miður verið varasöm en hún réðst á manneskju síðasta sumar og sem betur fer hlaut manneskjan engan skaða. Við viljum helst fá hana lokaða inni á geðdeild og láta svipta hana sjálfræði, svo hún fái þá fagþjónustu sem hún þarf og svo hún eigi einhvern möguleika á bata. Þetta virkar þannig að þeir geta tekið hana inn og svipt hana sjálfræði ef hún vill fara út aftur. Þeir hafa kost á því að svipta hana fyrst í þrjá sólarhringa og svo í tvær eða þrjár vikur,“ segir hún.

Fékk ekki inni á geðdeild

Síðasta fallið var fyrir um hálfum mánuði og reyndu foreldrar hennar að koma henni strax inn á geðdeild.

„Þegar læknirinn kom að hitta hana voru móttökurnar þannig að hún væri bara aumingi og fíkill. Pabbi hennar fór með henni í viðtalið sem snerist um það að fá hana til að segja að hún vildi ekki koma inn á geðdeild. Hún var óvenju niðurbrotin en yfirleitt hefur hún farið þarna inn með látum og henni haldið og hún sprautuð niður. Þannig að það var mjög óvenjulegt að hún vildi sjálf leggjast inn,“ segir hún.

Í þetta skipti fékk hún ekki að leggjast inn á geðdeild þrátt fyrir afar slæmt ástand. Björk segir lækninn hafa komið illa fram við þau, verið bæði dónalegur og ófaglegur, sem er alla jafna ekki hennar reynsla af starfsfólki geðdeildar. Björk hefur lagt fram kvörtun vegna málsins. 

„Það var svo farið með hana á slysadeild því hún stóð varla í fæturna og þar var mjög vel tekið á móti henni,“ segir hún og bætir við að starfsfólkið þar hafi verið afar ósátt við að henni skyldi hafa verið vísað frá geðdeildinni. „Þeir tóku við henni og voru með hana í sólarhring. Hún var svo líkamlega illa stödd. Það var nóg til þess að þegar átti að setja hana inn á geðdeild daginn eftir, og hún orðin hressari, svipti geðdeildin hana ekki sjálfræði og hleypti henni strax út. Fíkillinn var tekinn yfir og þegar þarna var komið vildi hún nefnilega ekki sjálf leggjast inn,“ segir hún.

Hættuleg umhverfi sínu

Björk segir þau foreldrana hafa nú verið í stanslausri baráttu með barn sitt í tíu ár og lagt hana ítrekað inn. „Þetta er hræðilegt og það bætir ekki úr skák að upplifa það að það sé verið að vonast til að hún deyi einhvers staðar og þeir losni við vandamálið. Maður er alltaf að upplifa þetta aftur og aftur. Úrræðaleysið er algjört. Það er ekki horft á þetta eins og við gerum, en hún er langveikur einstaklingur.“

Aðspurð hvað hún myndi vilja sjá gert í tilviki dóttur sinnar svarar Björk: „Ég met það þannig að hún sé hættuleg sjálfri sér og öðrum. Af hverju er verið að bíða eftir að einhver annar geti slasast? Ég myndi vilja sjá geðdeild svipta hana sjálfræði í sex mánuði. Ég er búin að segja það í nokkur ár. Og að hún sé undir faglegri aðstoð til þess að verða edrú og byggja sig upp,“ segir hún.

„Það er fíknideild á Landspítalanum sem á að sjá um þessa einstaklinga. Svo er búið að loka henni núna fram í ágúst,“ segir hún en á meðan er dóttir hennar á götunni og gistir í Konukoti.

„Hana langar bara að verða edrú. Hún á von ef hún fengi langa og góða aðstoð. En úrræðaleysið bara versnar. Við erum ekki að takast á við fíklana heldur erum að fela þennan hóp.“

Anna Gunnhildur Ólafsdóttir, framkvæmastjóri Geðhjálpar, segir að úrræði vanti fyrir fíkla með geðsjúkdóma. Kristinn Ingvarsson

Vantar úrræði 

„Það vantar langtímaúrræði fyrir fólk með tvíþættan vanda; fíkn og geðsjúkdóma,“ segir Anna Gunnhildur Ólafsdóttir, framkvæmdastjóri Geðhjálpar. „Yfirleitt er þetta flókinn og erfiður vandi sem ekki er hægt að leysa á stuttum tíma. Það þarf að taka á geðsjúkdóminum og fíkninni á sama tíma og okkur skortir úrræði til þess. Þetta er líka ein af ástæðunum fyrir því að fólk er á götunni, en stór hluti af þeim hópi er einmitt með þennan tvíþætta vanda,“ segir hún.

 „Við viljum sjá heilsteypt langtímaúrræði þar sem tekið er á hvoru tveggja en fólk þarf svo mikla aðstoð við að byggja upp líf sitt. Svo er mjög mikilvægt að ná til unga fólksins sem fyrst,“ segir Anna Gunnhildur og nefnir að mesta fjölgun öryrkja sé í hópi ungra öryrkja með geðgreiningu.

 „Við höfum áhyggjur af þessum hópi með tvígreiningu, það er ekkert í boði fyrir hann sérstaklega. Þetta eru hvort tveggja sjúkdómar þar sem fólk sem er með þá finnur fyrir fordómum og það upplifir oft að því sé ýtt til hliðar.“

Greinin í heild birtist í Sunnudagsblaði Morgunblaðsins um helgina.

Frétt af mbl.is

Sinna bara bráðamálum vegna lokana