Þremur og hálfu ári eftir að fyrst var tilkynnt um að bandaríska iðnfyrirtækið Silicor Materials væri að meta Ísland sem stað fyrir uppbyggingu sólarkísilvers á Grundartanga hefur nú verið fallið frá samningum. Útséð er um að verkefnið gangi upp vegna erfiðleika við fjármögnun.
Silicor Materials er ekki hætt við áform um uppbyggingu kísilverksmiðju á Grundartanga þrátt fyrir að fyrirtækið hafi fallið frá samningum við Faxaflóahafnir um lóð og hafnaraðstöðu.
Michael Russo, forstjóri fyrirtækisins, segir í samtali við Morgunblaðið að ákveðið hafi verið að hægja á undirbúningnum og fjármögnun verkefnisins hefur verið tekin til endurskoðunar.
„Við þurftum að taka eitt eða tvö skref til baka og endurmeta stöðuna en við höfum fullan hug á að halda verkefninu áfram, því hefur ekki verið hætt,“ segir Russo um fjármögnunina en erfiðara reyndist að fjármagna verkefnið en Silicor Materials taldi í fyrstu. Heildarfjárfesting United Silicor var metin á um 900 milljónir dollara eða 95 milljarða króna og átti að skapa 450 störf.
Russo segir að nauðsynlegt hafi verið að segja upp samningunum við Faxaflóahafnir vegna skilmála í samningunum og það hafi blasað við að fyrirtækið gæti ekki uppfyllt þá lokafresti sem settir voru. Segja megi að þau mál hafi verið sett í biðstöðu ,,en við erum í góðu sambandi við bæði orkufyrirtækin og höfnina og ég veit að Gísli [Gíslason hafnarstjóri] hjá Faxaflóahöfnum er reiðubúinn að tala við okkur þegar við tökum aftur upp þráðinn,“ segir hann.
Russo viðurkennir að erfiðara hafi reynst að fjármagna verkefnið en hann hafi gert sér vonir um en þau mál séu nú komin í annan farveg sem hann geti ekki greint frá í smáatriðum. Spurður hvort hugmyndir séu um byggingu minni verksmiðju útilokar hann það ekki en segir allt eins mögulegt að stefnt verði að sömu afkastagetu og áætlanir hafa gert ráð fyrir en þær hafa miðast við að í verksmiðjunni færi fram hreinsun kísilmálms til framleiðslu á 16- 19.000 tonnum af sólarkísli á ári. ,,Ég get ekki veitt þér nákvæmar upplýsingar um það á þessari stundu en það er vel mögulegt að það verði af sömu stærð,“ segir hann.
Fyrst bárust fregnir af áformum Silicor Materials í febrúar 2014 og var stefnt að því að framleiðsla myndi hefjast árið 2016 eða 2017. Fjárfestingin var sögð nema 120 milljörðum íslenskra króna en verksmiðjan átti að skapað allt að fjögur hundruð full störf við að framleiða 19 þúsund tonn af sólarkísli á ári.
Sumir tóku vel í áformin og var haft eftir Vilhjálmi Birgissyni, formanns Verkalýðsfélags Akraness, að erfitt væri að lýsa því með orðum hversu jákvæðar fréttir af uppbyggingunni væru. „Að fá svona stóra og öfluga verksmiðju, við höfum beðið eftir þessu síðustu ár.“
Silicor Materials staðfesti í júlí 2014 að búið væri að tryggja fjármögnun frá Arion banka fyrir byggingu fyrsta hluta verksmiðjunnar og að Landsvirkjun og Orka náttúrunnar, dótturfélag Orkuveitu Reykjavíkur, sæju henni fyrir raforku.
Sama dag var greint frá því að fyrirtækið hefði áður fallið frá tveimur svipuðum áformum í Bandaríkjunum þar sem ekki hefði náðst að fjármagna verkefnið. Meðal annars hefði misfarist að leggja fram 150 þúsund dala tryggingu á vörslureikning.
Ragnheiður Elín Árnadóttir, iðnaðar- og viðskiptaráðherra, undirritaði fjárfestingarsamning við fyrirtækið um skattahagræði og ívilnanir vegna verkefnisins sem námu 4.640 milljónum íslenskra króna. Ákvörðun ráðherra hlaut blessun Eftirlitsstofnun EFTA þar sem upbyggingin var talin stuðla að byggðarþróun.
Þá undirrituðu fulltrúar Faxaflóahafna og Silicor Materials undirrituðu samninga um lóð, lóðarleigu og afnot af höfn vegna uppbyggingarinnar í apríl 2015.
Skúli Mogensen, forstjóri WOW Air, lét sig málið varða. Hann dró trúverðugleika fyrirtækisins í efa og sagði að verkefnið væri „með verri dílum í Íslandssögunnar.“
„Sagan endurtekur sig nema núna erum við að kasta einni helstu náttúruperlu okkar, Hvalfirðinum, fyrir borð fyrir eitt stykki stóriðju,“ sagði Skúli.
Fyrirtækið tilkynnti á haustmánuðum 2015 að um fjórtán milljarða hlutafjársöfnun væri í höfn. Íslenskir lífeyrissjóðir og fagfjárfestar skráðu sig fyrir sex milljörðum króna en erlendir hluthafar rest.
Í apríl 2016 féllst stjórn Faxaflóahafna á að breyta tímasetningu á gildistöku samninga við Silicor Materials. Gísli Gíslason hafnarstjóri sagði verkefnið hafa tafist þar sem undirbúningur og fjármögnun hafi tekið lengri tíma en ætlað var.
Fyrirtækið fékk annan frest rúmu hálfu ári síðar og síðla janúar á þessu ári var því gefinn lokafrestur til september til að standa skil á gjöldum vegna hafnarsamnings, lóðaleigusamnings og lóðagjaldasamnings um fyrirhugaða aðstöðu.
Í sumar tilkynnti Silicor Materials að byggingaráformum yrði seinkað og að vinna við verksmiðjuna kynni að hefjast á síðari huta næsta árs. Aftur var ástæðan sögð vera tafir á fjármögnun annars áfanga verkefnisins. Þá var ýmsum orðið ljóst að verksmiðjan yrði hugsanlega ekki að veruleika.
„Eflaust er þetta þannig að það geti brugðið til beggja vona en ég veit ekki annað en að þeir séu að vinna að áformum sínum,“ sagði Skúli Þórðarson, sveitarstjóri Hvalfjarðarsveitar, eftir fréttirnar.
Michael Russo, framkvæmdastjóri Silicor Materials Iceland, sendi hafnarstjóra Faxaflóahafna tilkynningu í síðasta mánuði þess efnis að samningarnir tækju ekki gildi og var bréfið tekið fyrir á stjórnarfundi Faxaflóahafna í vikunni.