Fréttaskýring: Grískur myllusteinn bundinn um háls evrusvæðisins

Það þarf ekki að koma mönnum á óvart að neyðarlán aðildarríkja evrusvæðisins og Alþjóðagjaldeyrissjóðsins handa grískum stjórnvöldum hafi ekki dugað til þess að lægja öldurnar á fjármálamörkuðum. Sjálft neyðarlánið leysir ekki skuldavanda gríska ríkisins. Það er nú um 130% af landsframleiðslu en vegna lánsins mun það fara upp í 150% á næstu árum.

Djúpstæðar og vaxandi efasemdir um greiðslugetu gríska ríkisins leiddu til þess að því bjóðast nú aðeins afarkjör á fjármálamörkuðum. Neyðarlánið, sem er upp á annað hundrað milljarða evra, veitir hinsvegar gríska ríkinu svigrúm til þess að taka til í sínum efnahagslega ranni þar sem ekki þarf að endurfjármagna gjalddaga næstu ára. Hinsvegar eru uppi miklar efasemdir um hvort grískum stjórnvöldum takist að grípa til jafnvíðtækra aðhaldsaðgerða og þörf er á svo að hægt verði að endurreisa samkeppnishæfni landsins, skjóta styrkari stoðum undir efnahaginn og gera hagkerfinu kleift að standa undir hinni miklu skuldabyrði.

Brugðist við skuldavanda með aukinni skuldsetningu

Gríska hagkerfið ræður í dag ekki við skuldahlutfall hins opinbera sem nemur 120% af landsframleiðslu og því spyrja margir sig hvers vegna það ætti að ráða við skuldabyrði sem mun nema á bilinu 140-150% innan fárra ára. Ekki síst þegar haft er í huga að mikill samdráttur mun verða á næstu árum og mun niðurskurður á ríkisútgjöldum draga enn frekar úr umsvifunum þó svo að það muni gera hagkerfið sterkara til lengri tíma litið.

Ekki er raunhæft fyrir grísk stjórnvöld að kasta frá sér evrunni. Gengisfall í kjölfar upptöku nýrrar myntar myndi margfalda það sem þá myndi flokkast sem erlendar skuldir og það væri hægara sagt en gert að endurgera alla samninga í hagkerfinu í nýrri mynt. Að þessu gefnu fela skilmálar neyðarlánsins það í sér að grísk stjórnvöld þurfa að skera nánast jafnmikið niður í ríkisútgjöldum á endanum og þau hefðu þurft að gera sökum þess að fjármálamarkaðir eru þeim lokaðir vegna hins mikla fjárlagahalla. En eins og bent er á í umfjöllun The Wall Street Journal þá byggjast skilmálar neyðarlánsins á þeirri forsendu að grískum stjórnvöldum takist á nokkrum árum að hrinda í framkvæmd víðtækum umbótum sem þurfa meðal annars að leiða til þess að skattheimta stjórnvalda taki straumhvörfum og að framleiðni í hagkerfinu jafnist á við það sem á sér í stað í þýska hagkerfinu.

Vart verður komist hjá afskriftum skulda

Þetta þykja ekkert sérstaklega raunhæf markmið, að minnsta kosti til skamms tíma litið. Í ljósi þess hafa margir sérfræðingar látið í ljós þá skoðun að vart verði komist hjá því að afskrifa einhvern hluta skulda gríska ríkisins. Eins og Martin Wolf bendir á í grein í breska blaðinu Financial Times þá afstýrði neyðarlánið vissulega yfirvofandi greiðslufalli gríska ríkisins sem hefði sennilega valdið bankahruni í landinu og kallað á enn harðari niðurskurð hjá ríkinu en að sama skapi afstýrir það ekki óumflýjanlegum afskriftum vegna ósjálfbærrar skuldastöðu.

Þannig að það er ekki ofsögum sagt að gríska hagkerfið sé á milli steins og sleggju. Leiða má líkur að því að óróleikinn á fjármálamörkuðum vegna Grikklands verði viðvarandi á meðan spurningunni um hvort og hvernig verður tekist á við ósjálfbæra skuldastöðu ríkisins er ósvarað. Á meðan svo er má búast við að þrýstingur á fjármálamarkaði á önnur skuldsett evruríki sem búa við mikinn hallarekstur og slæmar hagvaxtahorfur haldi áfram að magnast.

Vandinn smitar út frá sér

Fjárfestar horfa fyrst og fremst til Portúgals og Spánar í þeim efnum en hinsvegar er ekki hægt að útiloka að það syrti enn frekar í álinn fyrir ríki á borð við Ítalíu og Írland. Rétt eins og gerðist með grísk ríkisskuldabréf í vetur hefur ávöxtunarkrafa á ríkisskuldabréf þessara ríkja hækkað umtalsvert að undanförnu. Tvö reginöfl eru hér á ferð: Í fyrsta lagi eru fjárfestar að flýja skuldabréf þessara ríkja og sækja meðal annars í þýsk ríkisskuldabréf í staðinn, með þeim afleiðingum að áhættuálagið á þeim fyrrnefndu eykst, í öðru lagi eru fjárfestar að taka stöðu í þeirri vissu að djúpstæð skuldavandræði þessara ríkja séu óumflýjanleg. Þeir síðarnefndu telja að neyðarlán grískra stjórnvalda hafi verið sértæk aðgerð og óraunhæft sé að önnur evruríki og AGS hafi efnahagslegt bolmagn til þess að gípa til sambærilegra aðgerða lendi ríki á borð við Portúgal, að ekki sé minnst á jafn stórt hagkerfi og Spán, í þrengingum.

Þetta viðsjárverða ástand hefur meðal annars leitt til þess að gengi evrunnar hefur lækkað að undanförnu og hefur það ekki verið lægra gagnvart Bandaríkjadal í meira en ár. Þó svo að mörg útflutningsfyrirtæki á evrusvæðinu fagni þeirri þróun verður að hafa í huga að slík veiking hefur óveruleg áhrif til styrkingar í þeim illa stöddu evruríkjum sem reiða sig mest á útflutning til annarra evrulanda. Veiking evrunnar er ekki síst rakin til þeirrar ákvörðunar Evrópska seðlabankans við upphaf vikunnar að fella úr gildi allar takmarkanir um veðhæfi grískra ríkisskuldabréfa sem eru tæk til endurhverfra verðbréfaviðskipta við bankann.