Viðskipti | mbl | 7.10.2012 | 22:34

Óverðtryggð lán sækja verulega á

Í ágúst síðastliðnum voru 75% nýrra íbúðalána bankanna óverðtryggð en hlutfallið var t.d. 92% á fyrstu 4 mánuðum ársins mbl.is/Ómar Óskarsson

Skuldir heimila í hlutfalli við landsframleiðslu hafa haldið áfram að minnka og má gera ráð fyrir að sú þróun haldi áfram. Minni skuldir og hærra fasteignaverð hafa bætt hreina eignastöðu heimilanna en hún hefur aukist allt frá árinu 2010.

Horfur eru almennt jákvæðar fyrir heimilin, en búist er við meðal annars áframhaldandi hagvexti, aukningu ráðstöfunartekna og minna atvinnuleysi, segir í Fjármálastöðugleika, riti Seðlabanka Íslands.

Aukin vanskil hjá Íbúðalánasjóði

Vanskilahlutföll heimilanna hafa lækkað sé horft 6 eða 12 mánuði aftur, en haldist óbreytt frá apríl sl. en þá þróun má að mestu rekja til aukinna vanskila hjá Íbúðalánasjóði. Eftir því sem efnahagsbatanum vindur fram má ætla að dragi úr vanskilum.

Skuldir heimila hafa lítið breyst frá því að síðasta rit um fjármálastöðugleika var gefið út í byrjun júní. Skuldir urðu mestar á fyrsta og öðrum ársfjórðungi ársins 2009 eða um 132% af landsframleiðslu (VLF).

Skuldirnar hafa minnkað nokkuð stöðugt frá árinu 2009 og voru í árslok 2011 áætlaðar um 112% af VLF og í lok ágúst 2012 um 109% af áætlaðri landsframleiðslu, en hlutfallið var um 115% í lok ágúst 2011.

Minnka væntanlega við endurútreikning

„Líklegt er að skuldir heimilanna minnki enn frekar en ljóst er að endurreikna þarf á nýjan leik alla gengistryggða lánasamninga sem fela í sér ólögmæta gengisbindingu í kjölfar dóms Hæstaréttar frá febrúar sl. um gildi fullnaðarkvittana.

Fjármálafyrirtæki hafa þegar gert varúðarniðurfærslu eða afskrifað alls 22 ma.kr. vegna þessa, en eftir er að minnka útlán heimila til samræmis. Ekki er ljóst hver endanleg afskrift fjármálafyrirtækja verður og hvenær hún mun eiga sér stað, en hagsmunaaðilar hafa komið sér saman um 11 prófmál til að láta reyna á þau álitaefni sem upp hafa komið í kjölfar dómsins,“ segir í Fjármálastöðugleika.

Samsetning skulda heimilanna hefur breyst síðustu misseri, vægi verðtryggðra og gengisbundinna lána hefur lækkað stöðugt á meðan hlutur óverðtryggðra lána hefur aukist.

Verðtryggðu skuldirnar 87% af heildinni

Í lok ágúst 2012 námu verðtryggðar skuldir heimilanna 87% af VLF, gengisbundin lán 3% af VLF, óverðtryggð lán 13%, yfirdráttarlán 5% og eignaleigusamningar 1%.

„Eftirspurn heimila eftir óverðtryggðum lánum hefur verið mikil og viðleitni bankanna hefur einnig verið sú að auka hlut óverðtryggðra útlána þar sem verðtryggingarmisvægi þeirra hefur verið jákvætt.

Áhrifin má sjá í því að á þremur árum hefur hlutfall óverðtryggðra skulda heimila að yfirdráttarlánum undanskildum 4,5-faldast.

Á síðustu mánuðum hefur eftirspurn heimila eftir óverðtryggðum lánum þó minnkað eitthvað í kjölfar vaxtahækkana Seðlabankans síðastliðið vor, en almennt hafa vextir óverðtryggðra íbúðalána bankanna hækkað um 1% frá byrjun apríl sl. og er hækkunin í takt við vaxtahækkanir Seðlabankans.

Í ágúst síðastliðnum voru 75% nýrra íbúðalána bankanna óverðtryggð en hlutfallið var t.d. 92% á fyrstu 4 mánuðum ársins,“ segir í Fjármálastöðugleika.

Yfirdráttarlán heimila að teknu tilliti til sameininga fjármálastofnana og breyttrar flokkunar hafa verið óbreytt að nafnvirði frá ársbyrjun 2011. Á sama tíma hafa laun að nafnvirði hækkað um 13%.

Yfirdráttarlán aukast

Opinberar tölur sýna að mæld yfirdráttarlán heimila hafa aukist frá hruni bankakerfisins. Sé þróunin skoðuð frá ársbyrjun 2011 má sjá að töluverð aukning varð á mældum yfirdráttarlánum seinni hluta ársins 2011 og síðan í apríl 2012. Aukninguna seinni hluta árs 2011 má rekja til sameiningar Íslandsbanka og Byrs, en yfirdráttarlán voru flokkuð með mismunandi hætti hjá þessum stofnunum og aukast mæld yfirdráttarlán við leiðréttingu.

Aukninguna í apríl má rekja til sameiningar Íslandsbanka við Kreditkort hf., en við það flokkast kreditkortaskuldir við Kreditkort sem yfirdráttarlán við innlánsstofnanir. Séu yfirdráttarlán heimilanna skoðuð frá árslokum 2003 í hlutfalli af heildarskuldum, landsframleiðslu og ráðstöfunartekjum, minnkuðu yfirdráttarlán heimilanna jafnt og þétt frá árinu 2003 til 2009.

Kaupmáttarrýrnun og neikvæð raunávöxtun

Eignir heimila án lífeyrissparnaðar jukust umtalsvert á árunum fyrir fall fjármálakerfisins. Mestar urðu þær árið 2007, en þá er áætlað að heildareignir heimilanna samkvæmt skattframtölum hafi verið um 260% af landsframleiðslu.

Frá árinu 2009 hafa heildareignir heimilanna í hlutfalli við landsframleiðslu minnkað nokkuð jafnt og má helst rekja það til minnkunar innstæðna frá árinu 2009 og lækkunar húsnæðisverðs milli áranna 2009 og 2010.

Samdrátt í innlánum heimila má m.a. rekja til kaupmáttarrýrnunar fram að miðju ári 2011 og neikvæðrar raunávöxtunar innlánsreikninga sem ætla má að hafi hvatt heimilin til að auka neyslu. Minnkun innlána má jafnframt rekja til niðurgreiðslu skulda, fjárfestingar í íbúðarhúsnæði og að einhverju marki til tilfærslu, samkvæmt því sem fram kemur í Fjármálastöðugleika.