Ingibjörg Ósk Sigurðardóttir lektor í leikskólafræðum við Háskóla Íslands segir leikskólastarf engan veginn komið á endastöð. Ingibjörg brennur fyrir því að gera leikskólastarf enn betra og byrjaði nýlega með hlaðvarpið Límónutréð ásamt samstarfskonu sinni á menntavísindasviði Háskóla Íslands, Svövu Björgu Mörk.
Ingibjörgu og Svövu datt í hug að nýta hlaðvarpsformið til þess að miðla niðurstöðum rannsókna til leikskólasamfélagsins og eiga í samtali um leikskólamál.
„Við höfðum báðar hugsað um leiðir til að tengja betur á milli háskóla og leikskóla. Hluti af starfi háskólakennara er að koma rannsóknum sínum á framfæri í fræðilegum tímaritum en okkur finnst það ekki alveg nóg heldur viljum við líka koma þeim áfram til leikskólakennara sem starfa í leikskólum,“ segir Ingibjörg um hlaðvarpsþáttinn og segir að þær hafi langað til að skapa vettvang fyrir faglega umræðu um allt milli himins og jarðar tengt leikskólamálum.
Nafnið Límónutréð er skírskotun í Línu Langsokk en Ingibjörg heimsótti æskuheimili Astridar Lindgren í Svíþjóð og fannst merkilegt að standa þar fyrir framan tré sem er fyrirmynd trésins í sögunum um Línu Langsokk. Ingibjörg segir Lindgren hafa verið með einstaka sýn á bernskuna.
Mikilvægt að viðhalda gildi leiksins
Þegar Ingibjörg er spurð út í hvaða verkefni leikskólar standa frammi fyrir í dag stendur ekki á svörum.
„Leikskólinn er fyrsta skólastigið hér á Íslandi svo áherslan er á menntun yngstu barnanna þar sem leikur er meginnámsleiðin og unnið er í takt við aðalnámskrá. Í fyrsta lagi tengjast helstu áskoranirnar sem leikskólar á Íslandi standa frammi fyrir í dag vöntun á fagfólki, þ.e. menntuðum leikskólakennurum. Rannsóknir sýna að mikilvægasti þátturinn varðandi gæði í leikskólastarfi er að þar sé fagmenntað fólk. Það snýst auðvitað um það að leikskólakennarar hafa sérfræðiþekkingu á námi ungra barna. Það er verið að gera marga hluti til að auka aðsókn í leikskólakennaranám og starfið hefur verið auglýst töluvert. Eitt af markmiðum Límónutrésins er að upphefja leikskólakennarastarfið. Þetta er frábært starf.
Aðrar áskoranir tengjast menningarlegum margbreytileika. Samfélagið er sífellt að verða fjölbreyttara hvað þetta varðar og það sama á við um leikskólasamfélagið. Mikilvægt er að líta á þessa þróun sem tækifæri og að það sé spennandi að kynnast ólíkum hefðum og siðum og númer 1, 2, og 3 að kenna börnum að lifa í sátt og samlyndi þrátt fyrir að þau kunni að hafa ólíkan bakgrunn. Það mun skila sér út í samfélag framtíðarinnar. Sumt fullorðið fólk þarf líka að taka sig á í þessum efnum. Á menntavísindasviði er verið að vinna nokkur rannsóknarverkefni varðandi menningarlegan margbreytileika í tengslum við öll skólastig.
Þriðja atriðið tengist auknum áherslum á réttindi barna. Barnasáttmáli Sameinuðu þjóðanna er hluti af íslenskri löggjöf síðan 2013 og því mikilvægt að hafa réttindi barna alltaf að leiðarljósi í málefnum sem þau varðar. Leikskólakennarar stoppa gjarnan við og ígrunda starfið sitt með réttindi barna í huga og bæta það sem betur má fara. Réttindi barna endurspeglast í aðalnámskránni þar sem grunnþættir menntunar tengjast t.d. réttindum barna.
Að lokum verð ég að nefna áskorunina að viðhalda gildi leiksins í leikskólanum. Rannsóknir sýna að ung börn læra best í gegnum leikinn þar sem áherslan er á frumkvæði og áhugasvið barnsins. Kröfur um formlegra nám banka gjarnan upp á og geta komið úr ýmsum áttum. En þær aðferðir eiga ekki við í leikskólum og mikilvægt að leikskólakennarar standi vörð um leikinn og verði trúir eigin fagmennsku þegar þeir skipuleggja leikskólastarfið.“
Samfélagið hefur breyst
Eru börn eitthvað öðruvísi í dag en fyrir 30 árum þegar foreldrar leikskólabarna í dag voru að alast upp?
„Ég veit ekki hvort það sé rétt að segja að börnin séu öðruvísi en samfélagið sem þau tilheyra er auðvitað mjög breytt og þekking á námi ungra barna hefur aukist mikið síðustu áratugi því rannsóknir á sviðinu hafa aukist mikið. Viðhorf til barna hefur einnig breyst, nú er litið á börn sem hæfa og virka þegna í samfélaginu sem hafa sín réttindi. Bernskan er nú viðurkennt tímabil en ekki biðtími eins og áður var. Eins og allir vita lifa börn núna við meiri tækni sem er í sífelldri þróun. Þetta er hluti af lífi barna í dag en ekki eitthvað sem þau aðlagast smám saman eins og við fullorðna fólkið höfum gert. Samfélagsmiðlar eru komnir til að vera og mikilvægt að við leiðbeinum börnum að nota þá rétt. Að sjá tækifærin sem fylgja tækninni en ekki bara horfa á þetta neikvæða.“
Hugmyndin um leikskóla hefur breyst mjög mikið á stuttum tíma. Erum við komin á endastöð eða á þetta fyrsta skólastig eftir að taka enn meiri breytingum?
„Við erum alls ekki komin á endastöð. Leikskólastarfið er mjög lifandi og er í sífelldri þróun í takt við breytingar í samfélaginu og nýja þekkingu á sviðinu. Við erum dugleg að fylgjast með því sem er að gerast í löndunum í kringum okkur og bæði fræðimenn í Háskólanum og leikskólakennarar á vettvangi eru margir í erlendu samstarfi í tengslum við rannsóknir og þróunarstarf og við sækjum okkur nýja þekkingu meðal annars með því að fara á ráðstefnur. Ég er til dæmis nýkomin heim af ráðstefnu sem haldin var í Þessalóníku á Grikklandi á vegum samtakanna European Early Childhood Education Research Association (EECERA), og þar voru um 40 Íslendingar. Ég hlustaði á margar kynningar þar sem áherslan er á að virkja leikskólakennara og upphefja þeirra eigin raddir í leikskólamálum og um leið efla þá sem fagmenn. Þetta eru meðal annars svo kallaðar starfendarannsóknir sem hafa einmitt verið að aukast mikið hérlendis. Leikskólar eru ekki komnir á endastöð og við eigum mikið af öflugu fólki hér á landi sem leggur sig fram við að þróa og bæta starfið og skapa nýja þekkingu.“
Hvað finnst þér mikilvægt að foreldrar leikskólabarna hafi í huga í uppeldinu?
„Ég er ekki sérfræðingur í foreldrahlutverki en ég hef þekkingu á þörfum barna og menntun þeirra og svara því út frá því. Mér finnst mikilvægast að sýna barninu virðingu og kenna því að sýna öðru fólki virðingu. Þá þurfa foreldrar taka tillit til barnanna sinna og þeirra skoðana. Að börnin fái tækifæri til að hafa eitthvað að segja um eigið líf, bæði heima og í leikskólanum. Þetta þýðir samt ekki að börnin eigi að ráða öllu, en gefum þeim tækifæri til að segja sitt og tökum tillit til þeirra skoðana. Einnig langar mig að nefna samskipti og nánd við börnin, foreldrar ættu að nýta hvert tækifæri til að tala við börnin sín og njóta þess að vera með þeim í hversdagsleikanum. Þannig læra börnin á lífið og tengjast foreldrum sínum. Mér finnst mjög óþægilegt þegar ég sé ung börn í kerru með símann fyrir framan sig, jafnvel á 17. júní, sem ætti að vera hátíð barnanna. Þarna missa foreldrar af skemmtilegum tækifærum til samskipta við börnin sín. Sama tilfinning kemur upp þegar ég sé foreldra sokkna inn í símann sinn og taka ekki eftir barninu sem er að reyna að tala við þá. Tæknin er ekki alslæm eins og ég sagði áðan, en hún má ekki koma í staðinn fyrir allt hitt góða sem við höfum.“
Ég myndi segja að samskipti séu eitt það mikilvægasta sem við getum gefið börnunum okkar. Njótum þess að vera með börnunum og leyfum þeim að njóta þess að vera með okkur. Foreldar ættu að leggja sig fram við upplifa með börnunum sínum það sem þau eru að upplifa, ekki síður hversdagslega hluti eins og það sem er að gerast daglegu starfi leikskólans. Þetta er ekki flóknara en það. Ég veit að foreldrar eru oft mjög uppteknir og þreyttir, en þá þarf kannski bara að forgangsraða og muna tímann með börnunum. Ég held að allir foreldrar vilji börnunum sínum allt það besta og flestir standa sig mjög vel.“
Ingibjörg segir að þær Svava séu bara rétt að byrja með hlaðvarpið. Þær taka á móti ábendingum um þáttinn í gegnum netfangið limonutred@gmail.com hvað varðar málefni eða viðmælendur. Fólk er ánægt með að þær hafi ákveðið að hoppa út í djúpu laugina og er meðal annars á dagskránni að tala við starfandi leikskólakennara, nemendur, rannsakendur, frumkvöðla og stjórnmálafólk. Ekkert er leikskólanum óviðkomandi.
„Okkur finnst bara gaman að tala um leikskólamál, miðla þeirri umræðu og teljum það mikilvægt,“ segir Ingibjörg um hlaðvarpið.
Hér má finna Límónutréð á SoundCloud.