Tekjur í sjávarútvegi drógust saman um 25 milljarða króna milli áranna 2015 og 2016, eða sem nemur 9%. EBITDA sjávarútvegsfyrirtækja lækkaði um 22% á sama tímabili, en þó náðu þau að einhverju marki að vega upp neikvæða tekjuþróun með lækkun kostnaðar. Þetta er meðal þess sem fram kemur í nýútgefinni skýrslu endurskoðunarfyrirtækisins Deloitte, sem gerð var fyrir atvinnuvega- og nýsköpunarráðuneytið. Skýrslan, sem kynnt var í vikunni, segir að tekjurnar hafi hlutfallslega lækkað mest hjá þeim sjávarútvegsfyrirtækjum sem hafa mestu aflaheimildirnar. Úttekt Deloitte byggir á ársreikningum sjávarútvegsfélaga fyrir árið 2016.
Í skýrslunni kemur fram það mat Deloitte að EBITDA sjávarútvegsins geti á liðnu ári hafa lækkað um 20 til 37% frá fyrra ári, og sé EBITDA þá á bilinu 37 til 45 milljarðar króna. „Gangi það eftir mun EBITDA hafa lækkað um 42-59% frá 2015 til 2017,“ segir í skýrslunni. Það eru gríðarlegar breytingar í þessari undirstöðuatvinnugrein okkar Íslendinga. Verkföll, aflabrestur, tapaðir markaðir og lækkandi verð á mörkuðum eru helstu skýringaþættir. Ljóst er að þarna birtast skýr viðvörunljós.
Það er hægt að taka undir með sjávarútvegsráðherra sem benti á í blaðaviðtali að það hlyti að vera töluvert umhugsunarefni fyrir alla þegar framlegð í einum af grunnatvinnugreinum þjóðarinnar dregst saman með þessum hætti. Það þarf ekki að hafa mörg orð um mikilvægi sjávarútvegsins og rekstrarstaða hans verður að vera tryggð. Eðlilegt er að stjórnvöld íhugi hvort rétt sé að standa að skattlagningu sjávarútvegsins með þeim hætti sem nú er gert í ljósi þessarar stöðu.
Greiðslugeta versnað
Í skýrslunni kemur fram að skuldastaða greinarinnar í heild hafi þróast með jákvæðum hætti árið 2016, að því leyti að heildarskuldir hafi lækkað og eiginfjárhlutfall hækkað. Greiðslugeta versnaði hins vegar heldur þar sem skuldir sem hlutfall af EBITDA lækkuðu.
„Með hliðsjón af hreyfingu helstu hagstærða og útflutningsverðmætis sjávarafurða eru allar líkur á því að afkoma versni nokkuð á rekstrarárinu 2017. Þetta má m.a. rekja til óhagstæðrar þróunar ytri hagstærða. Verðlag sjávarafurða hefur lækkað verulega í íslenskum krónum og launavísitala hækkað töluvert. Lækkun olíuverðs hefur haft nokkuð jákvæð áhrif á afkomu ársins 2016, en á árinu 2017 hefur olíuverð tekið að hækka að nýju,” segir í skýrslunni.
Þetta er hörð áminning um að huga að almennum starfsskilyrðum fyrirtækja í sjávarútvegi. Nú verður að huga að því hvernig sjávarútvegurinn stendur í samkeppni sinni við sambærilegan atvinnurekstur í öðrum löndum. Að endingu snýst þetta um að geta selt þá vöru sem Íslendingar vinna og veiða. Því er allt sem getur styrkt samkeppnisstöðu á erlendum mörkuðum af hinu góða.
Það skal tekið fram að þau viðhorf sem birtast í þessum pistli eru eingöngu höfundar og á hans ábyrgð.