Út er komin bókin Seðlabankinn gegn Samherja – Eftirlit eða eftirför? Björn Jón Bragason, sagnfræðingur er höfundur bókarinnar. Í bókinni er kafað ofan í hið svokallaða Samherjamál sem hófst með húsleit Seðlabanka í höfuðstöðvum og starfsstöðvum Samherja fyrir tólf árum. Gjaldeyriseftirlit Seðlabankans stóð fyrir húsleitinni og voru upp grunsemdir um að félagið skilaði ekki öllum gjaldeyri til landsins eins og gjaldeyrishöft þess tíma buðu.

Í ljóst kom árum síðar að ásakanirnar áttu ekki við rök að styðjast. Þvert á móti komst Sérstakur saksóknari að þeirri niðurstöðu að fyrirtækið hefði lagt sig fram um að skila öllum gjaldeyri. Björn Jón Bragason er gestur Dagmála í dag og ræðir þar bók sína og hvaða ályktanir megi draga af málsmeðferðinni.

Hann segir að allt tal Seðlabankamanna um að málið hafi fallið á formsatriðum sé ekki rétt og hann furðar sig á því að menn skuli ekki játa mistök sem gerð voru við vinnslu málsins. Hann segir það óskiljanlegt að slíkar játningar skuli aldrei hafi komið fram.

Til samanburðar vitnar Björn Jón til sambærilegs máls í Noregi þar sem lagt var af stað með rannsókn á meintum skattsvikum stórfyrirtækis sem reyndist svo alls ekki rétt. Þar voru greiddar háar bætur og stjórnmálamenn lögðu sig fram um að rétta hlut fyrirtækisins. Ólíkt höfumst við að. Á Íslandi er Samherjamálið enn óuppgert og raunar eru angar þess enn í réttarkerfinu.

Bók Björns Jóns flettir ofan af fjölmörgum vondum ákvörðunum þar sem virðist sem meira máli hafi skipt að embættismenn héldu andlitinu frekar en að viðurkenna mistök. Hann segir að þó svo að Samherji sé óvinsælt fyrirtæki verði fólk að horfa framhjá því hver á í hluti. Ef grundvallarreglur réttarríkisins eru ekki virtar þá er aldrei að vita hvenær röðin kemur að okkur.

Á baksíðu bókarinnar er vitnað í þáverandi umboðsmann Alþingis. „Tryggvi Gunnarsson, Þáverandi umboðsmaður Alþingis, benti þingmönnum á vegna þessa máls að „refsiheimildir eru ekki tilraunastarfsemi. Þetta er mikið inngrip í líf fólks.“ Hann sagði einnig vegna þessa: „Við getum ekki haldið áfram að böðlast á borgurunum af því að stoltið er svo mikið. Stoltið má ekki bera menn ofurliði.“ Kapp er best með forsjá.“

Í viðtalsbrotinu úr þættinum sem fylgir fréttinni ræðir Björn Jón þessa hluti. Áskrifendur Morgunblaðsins geta horft á þáttinn í heild sinni.

Samherjamálið: Eftirlit eða eftirför?