Fordæmi sett með ákvörðun um Björgólf Thor?

Jón Gunnarsson, þingmaður Sjálfstæðiflokks, og nefndarmaður í iðnaðarnefnd Alþingis, segir þingið kveða upp siðferðislegan dóm yfir Björgólfi Thor Björgólfssyni með breytingartillögu við frumvarp um heimild til samninga um gagnaver í Reykjanesbæ. Hann spyr hvaða fordæmi séu sett með tillögunni og hvernig samskipti ríkisins verði við aðra einstaklinga tengda útrásinni.

Iðnaðarnefnd samþykkti frumvarpið á fundi sínum í morgun. Lagt er til að stytta samningstímann um helming, úr tuttugu árum í tíu ár auk þess að með ákvæði í samningum fellur Novator, félag Björgólfs Thor, frá fjárhagslegum ábata sem tengist beinlínis fjárfestingasamningnum. Novator er hluthafi í Verne Holding, móðurfélagi gagnaversins fyrirhugaða.

Skúli Helgason, formaður iðnaðarnefndar, segir tvær ástæður liggja að baki því að lagt er til styttri samningstími. „Annars vegar er komið inn í þingið frumvarp iðnaðarráðherra um  ívilnanir vegna nýfjárfestinga á Íslandi. Það breytir landslaginu algjörlega og segja má að þetta sé síðasti sértæki fjárfestingasamningurinn sem gerður er. Við tekur almenn rammalöggjöf um ívilnanir. Í því frumvarpi er kveðið á um að samningstími verði til tíu ára. Hin skýringin er að Eftirlitsstofnun EFTA gerði athugasemd við samningslengdina. Því var ljóst að erfitt væri að ná samningnum óbreyttum í gegnum hana. Með þessu teljum við að Verne holding ætti að geta fengið grænt ljós hjá Eftirlitsstofnuninni.“

Hugmyndin komin frá Novator

Hvað varðar siðferðisþáttinn og stöðu Björgólfs Thor segir Skúli þá yfirferð hafa tekið dágóðan tíma. „Fram kom í þingumræðunum í desember að ýmsir gerðu athugasemdir við að ríkið gerði yfirhöfuð samning við fyrirtæki þar sem Björgólfur Thor væri innanborðs. Við höfum farið í gegnum þetta fram og til baka og meðal annars skoðað við hvort ríkið gæti krafist þess að Björgólfur Thor færi út úr fjárfestingunni. Mitt mat er að það væri líklegast brot á jafnræðisreglu stjórnarskrárinnar,“ segir Skúli.

Í viðræðum milli nefndarinnar og Novators vaknaði sú hugmynd um að falla frá arðgreiðslum. „Þessi hugmynd kom fyrst upp í bréfi frá Novator, um að þeir falli frá fjárhaglegum ábata sem tengist beinlínis þessum fjárfestingasamningi; framselji þau réttindi til ríkisins og þar með þjóðarinnar.“

Skúli viðurkennir að málið sé umdeilt inni á þinginu og gangi þvert á flokka. Hann segist sjálfur þeirrar skoðunar að mikilvægt sé að verkefnið verði að veruleika, enda geti það skapað mörg hundruð störf á Suðurnesjum þar sem atvinnuleysið er hvað mest. „En ég vil einnig að þeir sem áttu hvað mestan þátt í að bankakerfið hrundi byrji að borga þjóðinni til baka það sem þeir henni skulda.“

Hvað varðar fordæmisgildi þessarar niðurstöðu segir Skúli, að þingið verði að skoða hvort ekki beri að móta almennar reglur varðandi samskipti við fyrirtæki þessara tilteknu einstaklinga. „Við sem löggjafavald getum ekki kveðið upp dóma en setja þarf einhver viðmið til að tryggja að jafnt sé tekið má málum ólíkra einstaklinga. Hvað þessa ákvörðun varðar er um að ræða samkomulag milli aðila og mæst hafi verið á miðri leið. Novator hefur skilning á því að Björgólfur Thor er í viðkvæmri stöðu og ber sína ábyrgð, alla vega siðferðilega.“

Hreinlegra að hafna alfarið

Jón Gunnarsson er því mjög fylgjandi að gagnaverið rísi og hefur talað fyrir því á Alþingi að málinu verði flýtt. Hann segir þó að umdeild atriði séu í breytingum iðnaðarnefndar. Meðal annars verði að spyrja hvort um þvingaða aðgerð hafi verið að ræða og hvaða áhrif hún kunni að hafa. „Ég tel Alþingi komið út á hála braut í löggjöf þegar farið er að þvinga fram samkomulag með þessu hætti. Auðvitað er hægt að segja, að samkomulagið komi til vegna yfirlýsingar Björgólfs Thors en hún er að sjálfsögðu gefin út vegna þess að fyrir lá að málið var öðrum kosti stopp.“

Hvað varðar siðferðislega þáttinn segist Jón algjörlega skilja þau sjónarmið. Hann hafi einfaldlega sagt, að ef setja eigi slíkar reglur sé hreinlegra að hafna því alfarið að eiga viðskipti við fyrirtæki útrásarvíkinga. „Ég meina, hvað ætla menn að gera í samskiptum við önnur fyrirtæki í eigu þessara manna?“

Jón segir mikilvægi verkefnisins svo mikið að það eigi ekki að fórna meiri hagsmunum fyrir minni. „Ég læt ekki þátttöku útrásarvíkinga með hliðartengingu í svona verkefni eyðileggja meira fyrir okkur en orðið er.“

Jón segist ætla að taka málið upp á vettvangi þingsins og krefjast svara um hvaða stefnu Alþingi ætlar að móta sér þegar kemur að útrásarvíkingum, sem hafi þegar öllu er á botninn hvolft ekki verið dæmdir.