Alltaf getað leitað til Vigdísar

Rósa Elín Davíðsdóttir er ritstjóri nýju veforðabókarinnar Lexíu. Margra ára …
Rósa Elín Davíðsdóttir er ritstjóri nýju veforðabókarinnar Lexíu. Margra ára vinna liggur að baki. Vigdís Finnbogadóttir var henni innan handar. mbl.is/Ásdís

Í Veröld, húsi Vigdísar, bíður Rósa Elín Davíðsdóttir eftir blaðamanni, en hún er verkefnisstjóri við Stofnun Vigdísar Finnbogadóttur í erlendum tungumálum og ritstjóri franska hluta orðabókarinnar, auk þess sem hún kennir frönsku við Háskóla Íslands. Við setjumst niður með kaffi og ræðum nýju íslensk-frönsku veforðabókina Lexíu sem verður formlega tekin í gagnið við hátíðlega athöfn næstkomandi miðvikudag, 16. júní. Aðdragandinn hefur verið langur og að baki liggur þrotlaus vinna.

Vantaði almennilega orðabók

„Ég hafði klárað meistaranám í almennum málvísindum frá Sorbonne í París þegar ég fór að vinna hér hjá Stofnun Vigdísar Finnbogadóttur í erlendum tungumálum. Þá var farið að skoða og ræða hvort ekki þyrfti að ráðast í gerð íslensk-franskrar orðabókar. Þá fékk ég áhuga á að beina mínu doktorsnámi í þessa átt. Hugmyndin að orðabókinni kviknaði í raun fyrst 2005 og í kjölfarið fór Vigdís í ferð til Frakklands árið 2008 þar sem bæði var verið að kynna starfsemi Stofnunar Vigdísar og athuga hvort fyndust samstarfsaðilar og styrktarmöguleikar til orðabókargerðar í Frakklandi,“ segir Rósa og útskýrir að það sé afar langt síðan gefin hafi verið út íslensk-frönsk orðabók.

„Síðast kom slík orðabók út árið 1950, fyrir yfir sjötíu árum. Hún er löngu orðin úreld. Svo er til lítil vasaorðabók í báðar áttir, en hún nýtist í raun bara byrjendum í tungumálanámi. Þannig að það vantaði nauðsynlega almennilega orðabók, bæði fyrir Íslendinga og Frakka,“ segir Rósa og nefnir að íslenska sé kennd í tveimur frönskum háskólum.

„Svona orðabók er líka gífurlega mikilvæg fyrir þýðendur því fjölmörg verk íslenskra höfunda eru gefin út á frönsku á ári hverju og hingað til hafa þýðendur úr íslensku á frönsku aðeins getað stuðst við gömlu orðabókina og sína eigin þekkingu. Íslenskir nemendur hér við Háskóla Íslands munu einnig njóta góðs af þessari orðabók sem og nemendur í frönsku í framhaldsskólum. Við erum kannski fyrst og fremst að hugsa um íslenska notendur en auðvitað má ekki gleyma markhópnum í Frakklandi eða öðrum frönskumælandi notendum.“

Frábært að bókin varð að veruleika

Rósa skrifaði heila doktorsritgerð um gerð íslensk-franskrar orðabókar og má því segja að fáir hafi meiri þekkingu á þessu sviði en hún.
„Ég var spennt fyrir því í ritgerðinni að einbeita mér að föstum orðasamböndum og hvernig væri best að hafa þau í svona tvímálaorðabók. Ég er bæði að meina frasa eða orðastæður, eins og „að fara í sturtu“, og eins orðasambönd í yfirfærði merkingu, eins og „þar liggur fiskur undir steini“. Þessi orðasambönd nýtast fyrst og fremst þýðendum. Það er líka mikið af notkunardæmum í bókinni sem öll eru þýdd á frönsku. Þetta var í raun tilraunaverkefni en niðurstaðan var sú að þetta gæti gengið upp,“ segir hún og segist hafa unnið að ritgerðinni í fimm ár.
„Ég var í raun aldrei viss um að þessi orðabók yrði að veruleika, en það er frábært að það tókst.“

Langþráður draumur að veruleika

Rósa segir að í raun eigi þessi nýja orðabók sér aðdraganda allt aftur til ferðar Vigdísar Finnbogadóttur til Frakklands árið 1983.

„Hún fór í opinbera heimsókn þá og hitti François Mitterrand Frakklandsforseta og þá var undirritað samkomulag á milli ríkjanna um að efla samskipti. Það átti að efla sérstaklega samstarf á sviði menningar og vísinda og eitt af því sem var nefnt var tungumálakunnátta. Svo kom Mitterrand hingað árið 1990 og í kjölfar þeirrar heimsóknar var ákveðið að setja fé í gerð fransk-íslenkrar orðabókar og kom hún út árið 1995. Í framhaldinu átti svo að koma íslensk-frönsk orðabók en svo leið og beið,“ segir Rósa.

Í þeim töluðum orðum gengur frú Vigdís Finnbogadóttir inn í herbergið og sest hjá okkur. Hún er afar ánægð með nýju veforðabókina.

„Þetta er langþráður draumur. Okkur er ekki sæmandi að eiga ekki slíka orðabók. Mér hefur verið það kappsmál lengi að fá þessa bók og ég er afskaplega þakklát henni Rósu. Hún er alveg einstök,“ segir Vigdís.

„Ég er ekki ein í þessu og Vigdís hefur verið öflugur stuðningsmaður. Hún hefur hjálpað okkur að skrifa bréf til Frakklands og við höfum alltaf getað leitað til hennar,“ segir Rósa og nefnir að íslenska ríkið hafi styrkt gerð orðabókarinnar, auk menningar- og samskiptaráðuneytis Frakklands.

Íslensk tunga er gimsteinn

Þetta byrjaði víst allt þegar þú, Vigdís, heimsóttir Mitterrand, er mér sagt?

„Já, Mitterrand var alltaf svo vinsamlegur við mig og við urðum ágætir vinir. Við ræddum alltaf menningarmál og hann studdi samspil þjóðanna mjög vel,“ segir Vigdís og nefnir að afar mikilvægt sé að læra ný tungumál.
„Á meðan við varðveitum okkar eigið tungumál og erum ekki komin út í enskuna, verðum við að læra önnur tungumál. Tungumálakennsla styrkir líka mikið eigið tungumál. Ég er endalaust í því að minna á að við verðum að gæta þessarar tungu. Íslensk tunga er gimsteinn þjóðarinnar.“

„Þetta er langþráður draumur. Okkur er ekki sæmandi að eiga …
„Þetta er langþráður draumur. Okkur er ekki sæmandi að eiga ekki slíka orðabók. Mér hefur verið það kappsmál lengi að fá þessa bók og ég er afskaplega þakklát henni Rósu,“ segir Vigdís Finnbogadóttir. mbl.is/Ásdís

„Þetta er heillaskref. Við þurfum orðabækur til að umgangast heiminn og líka til að umgangast okkar eigin tungu. Við kynnumst menningu og hugarfari annarra þjóða með því að læra aðrar tungur og þar er franskan mér sérlega hugleikin.“

Ekki erfitt sem er gaman

Vigdís heillaðist snemma af franskri menningu og þá ekki síst franskri myndlist og leiklist. Hún fór snemma til náms í Frakklandi og á það sameiginlegt með Rósu að hafa numið við Sorbonne-háskóla í París.

Fannst þér erfitt að ná tökum á frönsku?

„Nei, mér fannst það svo gaman. Það er ekkert erfitt sem manni finnst gaman,“ segir Vigdís sem segist halda frönskunni vel við og les mikið af bókum og tímaritum á frönsku.
„Ég er áskrifandi að mörgum frönskum vikublöðum og les allt sem ég kemst yfir á frönsku. Ég set svo blöðin í gluggann hjá útidyrunum og sá sem er fyrstur, fær vikublað hjá mér,“ segir Vigdís kímin.

„Ég vissi ekki af þessu! Gott að vita,“ segir Rósa og brosir.

Ítarlegt viðtal er við Vigdísi Finnbogadóttur og Rósu Elínu Davíðsdóttur í Sunnudagsblaði Morgunblaðsins um helgina. 


Þessi grein birtist
í Morgunblaðinu
Áskrifendur:
Þessi grein birtist
í Morgunblaðinu
Áskrifendur:
Fleira áhugavert
Fleira áhugavert