Vantar enn gott húsnæði fyrir listaháskóla

Að byggja upp öflugt háskólanám á sviði lista snýst um svo mikið meira en að búa til nýjar kynslóðir af leikurum og öðru listafólki. „Nú þegar við keyrum inn í nýja þúsöld er að vakna betri skilningur a því hvað öll sköpunargáfa skiptir samfélagið miklu. Málsmetandi alþjóðastofnanir sem ekki vinna á sviði listanna eru farnar að benda á mikilvægi sköpunargáfna, í samvinnu við vísindi og tækni, sem lykilhæfni til að leysa úr helstu áskorunum 21. aldar. Aðferðafræði hinna skapandi greina er um margt svo lausnamiðuð, auk þess sem það liggur í eðli hennar að takast á við áleitin efni og mæta hinu óþekkta.“

Þetta segir Fríða Björk Ingvarsdóttir, rektor Listaháskóla Íslands. Fríða kynnti á fimmtudag nýja stefnu LHÍ til næstu fimm ára og er þetta í annað sinn í tuttugu ára sögu stofnunarinnar sem ráðist er í langtímastefnumótun með þessum hætti.

Þótt margt í uppbyggingu LHÍ hafi heppnast mjög vel á þessum tveimur áratugum þá er m.a. enn eftir að finna ásættanlega lausn á langtímavanda sem fylgt hefur stofnuninni allt frá upphafi: húsnæðismálunum. „Framtíðarmarkmið háskólans grundvallast öll á því að okkur takist að koma starfseminni undir eitt þak: Að ná fram því þverfaglega námi og rannsóknum sem við stefnum að er óvinnandi öðruvísi en að við séum öll á sömu torfunni. Að dreifast á fjórar byggingar þvers og kruss um borgina er ekki bara óhagræði, heldur hugmyndafræðilegt tap, því nemendur og starfsfólk þekkja kröfur samtímans um skörun og samlegðina í því að vinna þvert á allar greinar,“ segir Fríða og bendir á að LHÍ keppi um nemendur við erlenda skóla sem flestir hafa haft áratugi eða jafnvel aldir til að byggja upp sína faglegu aðstöðu. „Gott húsnæði fyrir listaháskóla er líkast til eina lykilbyggingin sem enn þá vantar í íslenskt samfélag til að við getum sagst hafa lokið þeirri menningaruppbyggingu sem hófst á síðustu öld þegar við fórum að líta á okkur sem sjálfstæða þjóð og hófum að reka okkar eigin menningarstofnanir á okkar eigin forsendum.“

Þrjár lausnir í boði

En hvar á Listaháskólinn að vera? Eins og lesendur muna voru uppi hugmyndir um að LHÍ myndi eignast glæsilega byggingu í miðbænum, á reit á milli Laugavegar og Hverfisgötu. Þau áform runnu út í sandinn í hruninu: „Ef ég man rétt voru teikningar kynntar í september og hrunið kom síðan í október,“ segir Fríða. „Síðan þá hefur mikið vatn runnið til sjávar og var það loks í ráðherratíð Kristjáns Þórs Júlíussonar að hafið var starf við að leysa bráðahúsnæðisvanda skólans jafnframt því að finna lausn til framtíðar. Lilja Dögg Alfreðsdóttir hélt svo áfram að styðja við þessa vinnu þegar hún tók við og hún er núna á lokasprettinum.“

mbl.is/Hari

Voru sviðslista- og tónlistardeildirnar færðar í snatri úr húsakynnum við Sölvhólsgötu, sem ekki fullnægðu lengur heilbrigðiskröfum, yfir í Skipholtið annars vegar og Laugarnes hins vegar og segir Fríða að þar sé aðstaðan allt önnur en á gamla staðnum. „Samt sem áður er ekkert húsnæði skólans hannað sérstaklega fyrir starfsemina og margt sem ekki mun vinnast á faglegum forsendum fyrr en í fullhönnuðu húsi.“

Eftir ítarlega þarfagreiningu, þar sem tekið var mið af þverfaglegu starfi og þróun kennsluhátta á 21. öld, var hafist handa við valkostagreiningu og er þeirri vinnu senn að ljúka. Segir Fríða að líklega verði þrír möguleikar í myndinni: „Ein leið væri að finna nýtt húsnæði, einhvers staðar í bænum, sem eigandinn er reiðubúinn að leigja okkur til langs tíma og breyta þannig að það þjóni markmiðum skólans. Annar valkostur væri að byggja við og bæta húsnæði LHÍ úti á Laugarnesi, og þriðji kosturinn að byggja sérhannaðan skóla frá grunni á auðri lóð.“

Þegar greiningarvinnunni lýkur verður hægt að efna til hugmyndasamkeppni um útfærslu og hönnun framtíðarhúsnæðis LHÍ og loks gera útboð að því loknu. „En til að koma verkefninu í framkvæmd mun þurfa pólitíska samstöðu og hugrekki til að styðja listnám á háskólastigi í skóla sem í senn sinnir kennslu og rannsóknum og er um leið mikilvægur sem eins konar orkustöð fyrir almenning og hinar skapandi greinar, með símenntun, listviðburðum og víðtæku samstarfi vítt og breitt um samfélagið; stofnun sem tæki þátt í þjóðfélagsumræðunni með ýmsum hætti og væri hreyfiafl inn í íslenskt þjóðlíf rétt einsog Harpa, Þjóðleikhúsið eða Landsbókasafnið.“

Kvikmyndanám upp á háskólastigið

Eins og stendur eru allar listgreinar aðrar en kvikmyndalist kenndar í Listaháskólanum. Fríða segir að á þessum tímamótum standi vilji Listaháskólans til þess að bæta kvikmyndalist við og ná þannig undir sama þak háskólanámi í öllum listgreinum, með öllum þeim áhugaverðu möguleikum sem slíkri samlegð fylgja. Segir hún slíkt nám hafa verið lengi í bígerð og hefði verið synd ef kvikmyndalist hefði verið undanskilin við hönnun, byggingu og frágang nýs framtíðarhúsnæðis LHÍ.

Þó svo að kvikmyndagerðarnám hafi verið í boði á framhaldsskólastigi hér á landi um alllangt skeið þá telur Fríða nauðsynlegt að hefja nám í þessari listgrein upp á háskólastig líkt og annað listnám í landinu. Segir hún blasa við að kvikmyndalist eigi góða samleið með öðru listnámi. Hún bendir líka á að kvikmyndagerð á Íslandi hafi vaxið og þroskast hratt og það sé mikilvægt fyrir kvikmyndagerðarfólk að færa sína hugmyndafræði og orðræðu upp á háskólastig til að styrkja listrænt bakland greinarinnar, hér líkt og annars staðar í heiminum.

Stefnt er að því að hefja undirbúning námsins innan tíðar, að því tilskildu að fjármagn fáist til kennslunnar. Að sögn Fríðu verður, rétt eins og í öðrum listgreinum, leitað samráðs við hagsmunaaðila og fagvettvang til að ná fram uppbyggingu deildar sem þjóni sem best íslenskri kvikmyndalist.

„Þar fyrir utan erum við að bæta við braut í listkennslu í haust þar sem nemendur geta á tveimur árum lokið meistaranámi sem lýkur með kennararéttindum, án þess að hafa fyrst lokið grunnnámi í listum. Verður nýja brautin opin fólki sem lokið hefur grunnnámi í öðrum fræðigreinum og færir þeim í hendurnar þau verkfæri sem þarf til að nýta listirnar sem skapandi afl í kennslu.“

Einnig er í pípunum að hefja kennslu í arkitektúr á meistarastigi. BA-nám hefur verið í boði um alllangt skeið en með því að bæta meistaranámi við geta íslenskir arkitektar lokið fullnaðarnámi og hlotið full starfsréttindi, hér á landi. Aðspurð hvort það felist ekki ákveðinn styrkleiki í því að arkitektar landsins hafa til þessa þurft að ljúka námi sínu erlendis, og viðað að sér þekkingu frá öllum heimshornum, segir Fríða að það muni ekki breytast. „Einhverjir fara alltaf utan en aðrir vilja læra hér. Það eiga þess ekki allir kost að flytja úr landi til að mennta sig auk þess sem reynslan kennir okkur að meistaranám styrkir bakkalárnámið og fagvettvanginn sem heild.“

Lokst stendur til að bjóða nýja meistaranámsbraut í myndlist á sviði sýningargerðar, en þar segir Fríða að LHÍ sé að svara þörfum samfélagsins. „Það eru margir sem fara út á þessa braut án þess að hafa hlotið til þess formlega menntun og við ætlum að bregðast við þeirri þörf innan tíðar.“

Nánar var rætt við Fríðu í Morgunblaðinu í gær, 4. febrúar, á bls. 26-27.