Af gömlum lakkplötum á stafrænt form

Geisladiskur með leik Björns Ólafssonar, fiðluleikara og fyrsta konsertmeistara Sinfóníuhljómsveitar Íslands, kemur út í dag og er útgáfan samvinnuverkefni Hlífar Sigurjónsdóttur fiðluleikara og bandarísku útgáfunnar 4Tay Records með leyfi Ríkisútvarpsins.

Björn Ólafsson fæddist 1917 og nam fiðluleik í Reykjavík og síðar í Vínarborg. Að loknu prófi þar 1939 var Björn ráðinn við Fílharmoníusveitina þar í borg og kom í stutt sumarfrí heim til Íslands, en komst ekki út aftur vegna stríðsins. „Fyrir tilviljun eignaðist Ísland þennan frábæra fiðluleikara,“ segir Hlíf, en aðeins ein plata með fiðluleik Björns hefur komið út til þessa, fjögurra laga 45 snúninga plata, sem Fálkinn stóð að og EMI gaf út 1960.

Áður fyrr þekktu flestir Íslendingar Björn fyrir leik sinn í útvarpi og sem konsertmeistara, en Hlíf segir að fyrir um fimm árum hafi hún skynjað að Björn væri sem „gleymdur og grafinn“ og ástæða væri til þess að vekja athygli á fiðluleik hans. „Hljóðrænn menningararfur er ekki til nema hann heyrist. Hverjum ber skylda til að miðla honum? Mér finnst sjálfsagt að spyrja þeirrar spurningar.“

Mikið safn

Hlíf segir að þegar hún hafi byrjað að hlusta á upptökurnar í safni útvarpsins hafi runnið upp fyrir sér hvað fyrsta kynslóð íslenskra tónlistarmanna hafi unnið mikið og frábært starf. „Ég fékk að gera tvo þætti, sem voru á dagskrá á afmælisárinu, en hélt áfram að hlusta og það tók mig hálft annað ár að fara yfir allt safnið. Ég er sennilega eini núlifandi Íslendingurinn sem hefur hlustað á allar upptökur með Birni Ólafssyni.“

Samkvæmt skrá Hlífar eru 150 upptökur með leik Björns í safni Ríkisútvarpsins og þar af eru 54 með strengjakvartett hans. Á diskinum eru sjö frumupptökur, þar sem hann leikur úrval tónverka eftir fyrstu kynslóð klassískt menntaðra íslenskra tónskálda við meðleik Jóns Nordals, Wilhelms Lansky-Ottos, Árna Kristjánssonar og Jórunnar Viðar.

Hluti efnisins lá undir skemmdum og ekki er auðvelt að færa efnið af gömlu lakkplötunum á stafrænt form. Hlíf fékk tæknimennina Hrein Valdimarsson og Bjarna Rúnar Bjarnason til verksins og hlaut síðar styrk til að greiða þeim, eftir að bandaríski útgefandinn Jeffrey James, sem jafnframt er umboðsmaður hennar, lýsti yfir áhuga á að gefa diskinn út. „Vegna aðkomu hans að þessari útgáfu valdi ég efni á diskinn sem væri ekki síður áhugavert fyrir erlendan markað,“ segir hún. Bætir við að með úgáfunni vilji hún vekja athygli á þessum ótrúlega árangri sem Björn og félagar náðu með þrotlausri vinnu sinni og hugsjónum þannig að á örskömmum tíma hafi Ísland orðið samkeppnisfært við aðrar Evrópuþjóðir á þessu sviði.

Diskurinn verður aðgengilegur á helstu streymisveitum eins og Spotify, Amazon, KK Box, iTunes, Titan, Napster og Youtube og auk þess á 13 rússneskum og asískum streymisveitum. „Draumurinn með útgáfunni er að vekja þjóðina til umhugsunar um mikilvægi þess að halda upp á og heiðra þessa listamenn, sem lögðu svo mikið til samfélagsins,“ segir Hlíf. „Ég á ekki að vera sú eina sem hefur hlustað á allar þessar upptökur.“

Hlíf Sigurjónsdóttir og Hreinn Valdimarsson fóru í gegnum allar upptökurnar í safni Ríkisútvarpsins. mbl.is/Árni Sæberg