„Þeir aðilar sem þiggja rekstrarfé sitt úr ríkissjóði geta ekki vísað til þess að með því að komast hjá greiðslu opinberra gjalda sé stuðlað að rekstrarhagkvæmni. Siglingar Landhelgisgæslunnar í þessum tilgangi fela í sér sóun, óþarfa mengun og skerðingu á viðbragðsgetu varðskipa innan efnahagslögsögunnar,“ segir í úttekt Ríkisendurskoðunar á rekstri Landhelgisgæslunnar.

Í tillögum Ríkisendurskoðunar að úrbótum segir jafnframt: „Landhelgisgæslan þarf að hætta olíukaupum fyrir íslensku varðskipin í Færeyjum sem stofnunin hefur stundað til að komast hjá greiðslu virðisaukaskatts af eldsneytinu hér á landi.“

Vakin er athygli á því að stofnunin hafi frá aldamótum keypt olíu á Varðskipin í Færeyjum og að á árunum 2018 til 2020 hafi Þór þrisvar tekið olíu í Færeyjum og Týr átta sinnum. Landhelgisgæslan hefur tjáð Ríkisendurskoðun að skipunum hafi verið siglt til Færeyja til að kaupa olíu á tíma sem þau voru í úthaldi á hafsvæðinu milli Íslands og Færeyja og að „í flestum tilfellum myndi þó vera hagkvæmara að kaupa eldsneyti hér á landi ef ekki væri fyrir þann mun sem væri fólginn í virðisaukaskatti viðskiptanna.“

Lengir viðbragðstíma

Ríkisendurskoðun segir í úttekt sinni „mikilvægt að hafa í huga“ að virðisaukaskattur sem Landhelgisgæslan er að komast hjá að greiða rennur allur til ríkissjóðs. „Í heildarsamhengi ríkisrekstrarins verður ekki séð að um haldbær rök sé að ræða.“

Jafnframt er vakin athygli á því að á þeim tíma sem siglt er til Færeyja er viðbragðstími varðskipanna lengdur enda skipin fjarri lögsögunni sem þau eiga að gæta.

Guðmundur Björgvin Helgason er starfandi ríkisendurskoðandi.

Enn fremur telur Ríkisendurskoðun ekki standast skoðun að halda því fram að um ótvíræðan sparnað sé að ræða með olíukaupunum í Færeyjum þar sem kostnaður fylgir því að sigla til Færeyja. „Bæði í beinum siglingakostnaði, olíunotkun, sliti á tækjum og launum áhafnar. Einnig má benda á þá óþörfu kolefnislosun sem þessar siglingar hafa í för með sér.“

Dómsmálaráðuneytið gagnrýnt

„Það er umhugsunarvert að yfirstjórn dómsmálaráðuneytis hafi látið það óátalið að Landhelgisgæslan, sem fer með lögregluvald á hafsvæðinu í kringum Ísland, skuli ganga jafn langt og raun ber vitni til að komast hjá greiðslu lögboðinna opinberra gjalda í ríkissjóð,“ segir í úttektinni.

Þá segir að í athugasemdum fjármála- og efnahagsráðuneytisins vegna úttektarinnar hafi verið tekið undir sjónarmið um að olíukaup Landhelgisgæslunnar hafi orkað tvímælis og „að gert væri ráð fyrir öllum kostnaði við innkaup í fjárframlögum til stofnunarinnar þar á meðal virðisaukaskatti.“