Innlent | mbl | 19.9.2016 | 10:34

„Endurtekið borinn tilhæfulausum ásökunum“

Tómas Guðbjartsson, yfirlæknir á Landspítalanum. mbl.is/Kristinn Ingvarsson

Tómas Guðbjartsson yfirlæknir og prófessor segir Birgi Jakobsson landlækni vanhæfan til að fjalla um barkaígræðsluna á Karolinska-sjúkrahúsinu opinberlega. Hann segir „þungbært að vera endurtekið borinn tilhæfulausum ásökunum í tilteknum fjölmiðlum á meðan málið er til rannsóknar.“

Þetta kemur m.a. fram í yfirlýsingu sem Tómas hefur sent fjölmiðlum vegna plastbarkaígræðslunnar sem Paolo Macchiarini framkvæmdi á Karolinska sjúkrahúsinu í Stokkhólmi. Tómas kom að aðgerðinni og svarar í yfirlýsingu sinni m.a. gagnrýni sem Birgir Jakobsson, sem var forstjóri Karolinska þegar aðgerðin var framkvæmd, hefur sett fram í fjölmiðlum.

Hér á eftir fer yfirlýsingum Tómasar í heild:

Yfirlýsing að gefnu tilefni til fjölmiðla frá Tómasi Guðbjartssyni, yfirlækni og prófessor:

Eins og endurtekið hefur komið fram í fjölmiðlum hefur sl. ár staðið yfir rannsókn rannsóknarnefnda og lögreglu í Svíþjóð á fjórum plastbarkaígræðslum sem Paolo Macchiarini framkvæmdi á Karolinska sjúkrahúsinu (hér eftir nefnt Karolinska) í Stokkhólmi.

Aðstoð við rannsókn málsins

Fyrsti sjúklingurinn sem fékk slíka ígræðslu var sendur til meðferðar á Karolinska eftir samráðsfund sérfræðilækna á Landspítala, enda um afar sjaldgæft krabbamein að ræða sem tekið hafði sig upp og ekki var hægt að meðhöndla frekar á Íslandi. Á Karolinska komst stórt teymi lækna að þeirri niðurstöðu að plastbarki væri eini möguleikinn til lækningar á krabbameininu, en að öðrum kosti væri aðeins líknandi meðferð í boði. Ákvörðun um ígræðslu plastbarkans var tekin í samráði við sjúklinginn þar sem hann lá á Karolinska í Stokkhólmi, án samráðs við mig eða þá íslensku lækna sem höfðu komið að greiningu og meðferð sjúklingsins á Landspítala. Nokkrum dögum fyrir ígræðsluna var ég beðinn um að taka þátt í aðgerðinni og þá einkum til að aðstoða við að ná út krabbameininu, en tveimur árum áður hafði ég gert á sjúklingnum flókna bráðaaðgerð vegna sama krabbameins sem þá reyndist ekki unnt að fjarlægja vegna umfangs þess. Ég var einn margra lækna sem tók þátt í eftirmeðferð sjúklingsins á Íslandi og sá að mestu um samskiptin við Karolinska, en læknar þar stýrðu eftirlitinu. Auk þess var ég einn af 28 meðhöfundum greinar um ígræðsluna sem birtist í læknatímaritinu Lancet. Á síðastliðnum 16 mánuðum hef ég aðstoðað rannsóknaraðila við ítarlega rannsókn málsins og afhent öll þau gögn sem óskað hefur verið eftir til að auðvelda hana. Ég hef einnig boðist til að mæta í viðtöl við þessar sömu nefndir og lögreglu, þar sem ég hafði stöðu vitnis en ekki sakbornings.

Athugasemdir við ummæli landlæknis

Til þessa hef ég ekki viljað tjá mig um efnisatriði málsins þar sem það er enn til rannsóknar. Ég sé mér þó ekki annað fært en að leiðrétta nokkur atriði sem komu fram í viðtali við Birgi Jakobsson landlækni í Fréttatímanum fyrir rúmri viku, en ummælin finnst mér ærumeiðandi og vega að heilindum mínum sem læknis og vísindamanns. Ég hef ítrekað farið þess á leit við Birgi að hann leiðrétti ummæli sín opinberlega, og m.a. rætt við hann á fundi í sl. viku, en hann hefur ekki séð ástæðu til þess. Þess vegna er ég tilneyddur að árétta nokkrar staðreyndir í þessu flókna máli.

Í viðtalinu greinir Birgir, sem var forstjóri Karolinska þegar aðgerðin var framkvæmd, ekki rétt frá aðdraganda þess að sjúklingurinn var sendur frá Landspítala til meðferðar á Karolinska. Það voru aðrir læknar, nánar tiltekið krabbameinslæknar á Landspítala, sem fyrst höfðu milligöngu um að sjúklingnum yrði vísað á Karolinska. Þetta kemur skýrt fram í tölvupóstsamskiptum mínum við bæði Karolinska og Sjúkratryggingar Íslands (SÍ) og má finna í þeim gögnum sem ég afhenti sænsku rannsóknarnefndunum sl. vor.

Birgir varpar einnig fram þeirri spurningu hvað læknar sjúklingsins, þ.m.t. ég, vissu um árangur aðgerðarinnar þegar haldið var málþing í Háskóla Íslands ári frá aðgerðinni. Hann ýjar að því að ákvarðanir um næstu aðgerðir hafi verið teknar vegna framburðar lækna um að sjúklinginum hafi liðið vel. Í þessu felst aðdróttun um að ég og samstarfsmenn mínir hafi greint rangt frá á málþinginu, og að framburðir okkar hafi orðið til þess að gerðar voru fleiri plastbarkaaðgerðir á Karolinska. Á málþinginu kom skýrt fram að ýmis vandkvæði hefðu fylgt aðgerðinni, s.s. endurteknar sýkingar. Á þessum tímapunkti var búið að framkvæma tvær plastbarkaígræðslur á Karolinska og tvær aðgerðir til viðbótar voru fyrirhugaðar af teymi Macchiarini þegar eftir málþingið, nánar tiltekið í Rússlandi. Það er því fjarri sanni að málþingið hafi verið ákvarðandi þáttur um framgang þessara aðgerða á Karolinska. Einnig er vert að hafa í huga að aðgerð nr. 2, sem var framkvæmd á Karolinska tæpum sex mánuðum frá fyrstu aðgerðinni, var skipulögð af teymi lækna á Karolinska, áður en greinin um fyrstu aðgerðina birtist í Lancet. Að þeirri aðgerð, eða þeim sem síðar komu, átti ég eða aðrir íslenskir læknar enga aðkomu.

Ákvörðun um aðgerð tekin á Karolinska sjúkrahúsinu

Birgir hefur áður sagt að aðgerðin hafi verið gerð að beiðni íslenskra lækna. Hið rétta er að sjúklingnum var vísað til Karolinska til frekari rannsókna og meðferðar, einfaldlega þar sem úrræði hér á landi voru á þrotum. Ákvörðunin um fyrstu aðgerðina var síðan tekin í framhaldi af því, þar fór hún fram auk þess sem læknar á Karolinska stýrðu meðferð að aðgerð lokinni. Sjúklingurinn var endurtekið sendur út í eftirlit á Karolinska auk þess sem allar niðurstöður rannsókna hér á landi (m.a. blóðsýni, myndir úr speglunum og röntgenrannsóknir) og upplýsingar um líðan sjúklings voru sendar til lækna hans í Stokkhólmi. Vitneskja um líðan sjúklingsins eftir aðgerðina var því að öllu leyti aðgengileg læknum og yfirmönnum á Karolinska. Í tölvupóstum sem ég lagði fram til sænsku rannsóknaraðilanna kemur fram að Birgir hafi 9 dögum fyrir aðgerðina farið þess á leit við undirmenn sína að “farið skyldi aftur yfir allt málið”. Ástæðan var sú að forsvarsmenn Sjúkratrygginga Íslands höfðu réttilega tjáð Birgi, og fleiri aðilum á Karolinska, að Sjúkratryggingum Íslands væri ekki heimilt, samkvæmt íslenskum lögum, að greiða fyrir tilraunameðferð. Niðurstaðan var sú að Birgir skrifaði sjálfur undir sérstakan samning við Sjúkratryggingar Íslands þar sem skýrt var tekið fram að Karolinska myndi greiða fyrir tilraunahluta aðgerðarinnar. Á sama tíma lá sjúklingurinn inni á Karolinska og því hefði verið auðvelt fyrir lækna þar að skoða sjúklinginn og meta alvarlegt ástand hans. Vangaveltur um að við, íslenskir læknar, höfum sagt ósatt um ástand sjúklingsins fyrir aðgerðina, eða eftir hana, eru því algjörlega úr lausu lofti gripnar.

Það er þungbært að vera endurtekið borinn tilhæfulausum ásökunum í tilteknum fjölmiðlum á meðan málið er til rannsóknar hjá mörgum rannsóknaraðilum í Svíþjóð. Mér finnst landlæknir vanhæfur til að tjá sig um málið opinberlega, enda var hann forstjóri Karolinska, bæði þegar Macchiarini var ráðinn þar til starfa og þegar fyrstu aðgerðirnar voru gerðar. Birgir gengst reyndar við því í viðtalinu við Fréttatímann að vera vanhæfur til að stýra íslenskri rannsóknarnefnd í málinu, en á sama tíma fer hann frjálslega með staðreyndir – sem aðeins flækir rannsókn málsins.

Ég styð það heils hugar að málið sé rannsakað ofan í kjölinn, bæði hér á landi og í Svíþjóð, og mun aðstoða rannsóknaraðila eftir fremsta megni líkt og ég hef gert hingað til. Ég tel hins vegar rétt að tjá mig ekki frekar um málið í fjölmiðlum á meðan það er í þeim farvegi.