Sá sem komst loksins á sporið var sonur Gunnars, Hlynur Smith, sem hafði sjálfur átt þá ósk frá því hann var lítill strákur að pabbi hans fyndi pabba sinn. Gunnar settist niður með blaðamanni til að deila sögunni af því hvernig hin langa leit tók loks enda.
„Ég er fæddur árið 1963 og ólst upp í Laugarásnum, á Kleifarvegi, hjá ömmu minni og afa, Gunnari Halldórssyni útgerðarmanni og Guðnýju Óskarsdóttur en þau voru bæði frá Siglufirði og bjuggu þar þar til um miðja öldina,“ segir Gunnar sem ætlar aðeins að rekja forsögu sína.
Elst sjö systkina fór móðir Gunnars, Theódóra Gunnarsdóttir, í örlagaríka ferð til Bretlands 19 ára gömul, þar sem hún réð sig til starfa á hóteli í Newquay sem er á Cornwall-skaganum. Þar kynnist hún ungum manni, Breta að nafni Robert Smith, sem starfaði sömuleiðis á hótelinu. Eftir að Robert og Theódóra höfðu verið kærustupar í um eitt ár sneri Theódóra aftur til Íslands, barnshafandi.
Þessa manns átti Gunnar eftir að leita í um 40 ár.
„Ég vissi alla tíð að faðir minn var breskur, það var aldrei farið í felur með það enda lét móðir mín mig fá eftirnafn hans sem eftir á að hyggja kom mjög á óvart. Ég veit í raun og mun aldrei vita nákvæmlega hvað varð til þess að það slitnaði upp úr hjá þeim, einhverra hluta vegna var þeim ekki ætlað að vera saman en ég veit að engu að síður var sorg báðum megin, hjá honum og henni yfir því. Mamma giftist aftur, þegar ég var um tveggja ára, gömlum æskufélaga frá Siglufirði, og eignuðust þau þrjú börn saman. Ég ólst hins vegar alla tíð upp hjá móðurafa mínum og -ömmu og var afar hændur að þeim.“
Kæmi áður en ég yrði 16
Fannstu fyrir föðurleysi sem barn?
„Já, ég gerði það. Aðstæður mínar breyttust mjög snögglega þegar ég var tíu ára gamall, 1973. Á einu og sama árinu lést afi minn, sem hafði verið mér eins og faðir, en aðeins nokkrum mánuðum áður hafði móðir mín misst eiginmann sinn í sjóslysi, frá þremur ungum börnum, því yngsta tveggja ára.
Allt breyttist þá, amma og mamma báðar búnar að missa eiginmenn sína og mjög ungur þurfti ég standa svolítið á eigin fótum; var oftast sendur í sveit á sumrin og ég fann þá verulega fyrir því og hugsaði oft, hvort það hefði ekki verið gott að geta leitað til föður míns, hvar svo sem hann væri.
Mér hafði einhvern tímann verið sagt að hann ætlaði að koma áður en ég yrði 16 ára og hitta mig og ég hélt einhvern veginn í það. Ég upplifði vöntun, af hverju kom enginn að sækja mig.
Það má segja að leit mín hafi ekki hafist fyrr en þau tímamót nálguðust og ekkert bólaði á honum.“
Hvað vissirðu um föður þinn?
„Ég vissi í raun mjög lítið. Það var lítið talað um hann og því sem mamma hafði átt frá honum fargaði hún nokkrum árum eftir að það slitnaði upp úr hjá þeim en systur hennar tókst að bjarga einhverju undan, myndum og bréfum, sem hún lét mig svo hafa þegar ég var um 10 ára aldur. Þau gögn hef ég ríghaldið í í áratugi, örfáar myndir og bréf. Í þessum gögnum var einnig heimilisfang sem var í raun það eina fyrir utan nafn hans sem ég hafði til að leita eftir.“
Gunnar tínir fram 4 myndir sem hafa fylgt honum alla tíð. Á einni þeirra er faðir hans, á annarri situr prúðbúið fólk og börn við borð. Það var ekki fyrr en á síðasta ári sem hann fékk að vita að á myndinni væri föðursystir hans að halda upp á afmælið sitt. Á þeirri þriðju eru föðurforeldrar hans.
Gastu aldrei fengið frekari upplýsingar hjá fjölskyldumeðlimum, afa eða ömmu, hér á Íslandi?
„Með afa, sem deyr þegar ég er þetta ungur, fara án efa upplýsingar forgörðum. Hann var yndislegur maður og reyndist mér afar vel en þar hefði ég eflaust getað fengið upplýsingar þegar leitin hófst. Móðir mín sagðist ekki hafa frekari upplýsingar fyrir mig, eða vildi kannski ekki að ég fyndi hann, ég get ekki getið mér til um það og mun aldrei vita það héðan af en móðir mín lést fyrir 7 árum. Þegar ég reyndi að ganga á hana, sem ég gerði margoft, eyddi hún talinu eða svaraði einhverju út í hött.“
Sonur Gunnars, Hlynur Smith, situr með okkur í viðtalinu enda hefur hann verið föður sínum til halds og trausts í leitinni síðustu árin og sá sem að endingu komst á sporið. Hann tekur undir og segist muna eftir að hafa reynt að spyrja ömmu sína en ekkert orðið ágengt.
„Ég var mjög ungur þegar ég áttaði mig á því að leit pabba míns að pabba sínum var stór partur af tilveru hans. Ég man eftir pabba og besta vini hans tala um þetta fram og aftur, þeir voru í sambandi við spæjara og þetta var leitin mikla sem litaði alla manns ævi. Það var þó ekki fyrr en ég eltist sem ég öðlaðist þroskann til að skilja hvað þetta skipti föður minn miklu máli og fór sjálfur á stúfana. Enda var umhverfið talsvert breytt þegar ég fór að leita; með internetið og Facebook, en fyrir pabba þegar hann var að leita ungur maður,“ segir Hlynur.
Gunnar Smith ásamt syni sínum, Hlyni Smith, sem aðstoði hann við leitina.
Haraldur Jónasson/Hari
Fór ungur að skrifa bréf
Hver voru fyrstu skrefin í leitinni, Gunnar?
„Ég var ungur þegar ég fór að skrifa fyrstu bréfin. Þau sendi ég á þetta heimilisfang sem móðursystir mín hafði látið mig fá, heimilisfangið stóð á bréfi sem faðir minn hafði sent móður minni, og þangað hélt ég áfram að senda bréf öðru hverju næstu árin, sem ég í fyrstu lét mig hafa að skrifa bara á íslensku þar sem ég kunni lítið sem ekkert í ensku en síðar sendi ég þau á ensku. Í þeim voru ýmsar upplýsingar um mig, því í raun vissi ég ekkert hvað faðir minn vissi um mig.
Nokkrum árum síðar ákvað ég að fara í breska sendiráðið og athuga hvort þeir gætu aðstoðað mig, enda ekkert grín að ætla að finna einhvern í Bretlandi sem bar nafnið Robert Smith – svipað og að leita að Jóni Jónssyni nema þarna er leitað í milljónasamfélagi. Þarna vissi ég ekki um millinafn hans. Um leið fór ég líka að sækja fæðingarvottorð mitt en þar kom fram nafn föður míns sem og fæðingarár hans og -dagur, svo ég gerði mér vonir um að hægt væri að vinna með það.“
Það tók Gunnar tíma að herða sig upp og fara í breska sendiráðið, en þar upplifði hann um leið sár vonbrigði. Lítið var gert úr beiðni hans, sendiráðið sagðist ekkert geta hjálpað, það væri líklega búið að rífa þetta hverfi sem heimili föður hans hefði staðið í.
„Þetta braut mig niður um tíma. Ég var svo til stuðningslaus í þessari leit og þetta var stórt skref, ég mun aldrei gleyma þessari ferð og þeim dónaskap sem ég mætti þar sem ungur strákur. Ég var hins vegar heppinn með vini og þeir fóru að hvetja mig og aðstoða, við réðum meira að segja einkaspæjara. Næstu áratugir áttu eftir að einkennast af því að ég tók skorpur í leitinni en hætti þess á milli því leitin var eitthvað svo vonlaus.“
Sat fyrir utan húsið
Um þrítugt var Gunnar farinn að leita markvissara. Þetta var þó á þeim árum áður en internetið kom til sögunnar, kringum 1990, og var leit, sem í dag hefði verið aðeins léttari vegna Facebook og slíkra tóla, þung í vöfum. Vinur Gunnars, Guðni Guðfinnsson, var einn þeirra sem voru honum innan handar og hvöttu áfram og þeir leituðu á náðir fleiri en eins einkaspæjara. Slík þjónusta var dýr og komu þeir þar að lokuðum dyrum. Einn þeirra fann fjóra sem gætu hugsanlega passað við föður Gunnars en þegar á reyndi reyndist enginn þeirra sá rétti.
„Ég hef leitað til flestra staða sem mér datt í hug. Sent bréf á Alþjóðlega Rauða krossinn, Hjálpræðisherinn þar ytra og maður otaði sínum tota alls staðar. Eitt sinn lenti ég á spjalli við Breta sem kom í ljós að hafði verið í lögreglunni í Liverpool og hann bauðst til að skoða þetta fyrir mig og var spenntur fyrir að fara sjálfur á þetta heimilisfang sem ég hafði og hann gerði það og bankaði upp á. Ég sat hér heima á Íslandi, spenntur við símann, að hann hringdi í mig þegar hann væri búinn að fara og hvort eitthvað kæmi í ljós en engar upplýsingar fengust, enginn þekkti Robert Smith eða vissi hvenær hann hafði flutt út
Ég er sjálfur mikill Tottenham-maður og ég hef nokkrum sinnum farið út og heimsótt þessar slóðir í leiðinni. Ég hef setið fyrir utan húsið og það eru áratugir síðan ég gerði það fyrst. En auðvitað var þetta bara eins og ætla að finna nál í heystakki.“
Gunnar hafði aldrei séð foreldra sína, Theódóru Gunnarsdóttur og Robert Smith, saman á mynd fyrr en hann fékk þessa á síðasta ári.
Fékk áhuga með aldrinum
Hlynur hefur einnig setið með föður sínum fyrir utan húsið, sem og hinir synir Gunnars; Axel og Theódór sem hafa alla tíð sýnt leit föður síns mikinn áhuga.
„Þegar ég eltist og fór sjálfur að leita áttaði ég mig fljótlega á því að það væri sennilega ekki fræðilegur möguleiki á að finna hann, og það þrátt fyrir tilkomu Facebook. Ég hugsa að síðustu árin sé ég búinn að skoða alla Robert Smith í heiminum sem eru með einhvers konar prófíl á netinu. Og reyndar ekki bara Robert Smith heldur líka alls konar Breta sem heita Smith, þeir eru ekkert fáir!“ segir Hlynur.
Gunnar kímir og segir að þetta hafi oft verið mjög spaugilegt. Hlynur hafi ósjaldan hrópað upp yfir sig, límdur ofan í skjáinn; „Pabbi, sjáðu, hér er einn Smith, sjáðu hvað hann er líkur þér!“
Hlynur auglýsti margoft á breskum Facebook-síðum, svo sem „missing people“ og setti inn þær myndir sem faðir hans átti í sínum fórum og spurði hvort einhver kannaðist við andlitin og nafnið Robert Smith. Þar lenti hann á misvönduðu fólki enda svikahrappar jafnan tilbúnir til að nýta sér viðkvæmar aðstæður.
„Þótt það væri vissulega högg að lenda í svona fólki þá fannst mér eftir þetta ég enn síður geta gefist upp, fannst ég hafa gert mig að hálfgerðu fífli og ég yrði bara að finna Robert Smith fyrir pabba,“ segir Hlynur. „Ég var ófá kvöldin við tölvuna langt fram á nætur og eiginkona mín farin að kalla á mig að hætta þessu nú smástund og koma að sofa. Það komu tímar sem mér leið eins og þetta hlyti að vera bara allt skáldskapur. Það hefði aldrei verið til neinn Smith, Smith-fjölskyldan væri ekki til. Ég var heillengi að meðtaka það þegar það loks gerðist.“