Árangur Finna engin tilviljun

Árangur Finna í menntamálum má ekki síst rekja til starfa Heikkis Lyytinens prófessors, sem hefur haslað sér völl í lestrarfræðum. Hermundur Sigmundsson og Sigríður Þ. Hjaltalín voru með Lyytinen á málþingi í Vestmannaeyjum og fjalla hér um kenningar hans.

Heikki Lyytinen prófessor á málþinginu í Eyjum.

Heikki Lyytinen, prófessor, fremsti fræðimaður Finna í lestrarfræðum, kom í heimsókn til Íslands dagana 19. til 23. október. Hann hélt fyrirlestur á málþingi um verkefnið Kveikjum neistann í Vestmannaeyjum 21. síðasta mánaðar. Það var mjög áhugavert og lærdómsríkt að vera í samvistum við Heikki þessa daga.

Nokkrir punktar frá honum sem byggjast á rannsóknum hans til fjölda ára. En Heikki hefur skrifað yfir 320 vísindagreinar (Heikki.lyytinen.info).

● Samspil sálfræði og menntunar var lykill að þróun og framförum á sviði menntamála í Finnlandi og gerði háskólann í Jyväskylä leiðandi á sviði menntunar á heimsvísu og lyfti Finnum á topp PISA-rannsóknarinnar.

● Að fræðifólk innan menntunar kunni megindlega aðferðafræði og tölfræði var einn af lyklunum að árangri Finna.

● Leikskólar eiga að leggja höfuðáherslu á að efla þætti eins og málþroska/orðaforða, félagsfærni (samspil með öðrum) og alhliða hreyfingu.

● Leikskólar eiga ekki að leggja neina áherslu á kennslu lestrar eða stærðfræði.

● Kynna má nafn á bókstöfum á leikskólaaldri en ekki leggja áherslu á hljóð þeirra fyrr en skólaganga hefst.

Hermundur Sigmundsson er prófessor við Háskóla íslands og Norska tækni- og vísindaháskólann mbl/Kristinn Magnússon

● Mjög mikilvægt er að lesið sé fyrir börn (gæðastund).

● Finnsk börn hefja skólagöngu 7 ára. Það er byggt á taugavísindum (þroska heila) en rannsóknir sýna að það sé best fyrir flest börn að hefja skólagönguna 7 ára.

● Alls ekki skal ýta á börn að hefja lestrarnám fyrr en skólaganga hefst (7 ára í Finnlandi). Fyrir þá sem eru seinni í þroska og áhuga getur það haft alvarlegar afleiðingar sem tengjast sjálfsmynd viðkomandi barns. Tilfinning barns um að vera ekki eins gott og annað barn.

● Mikilvægt er að leggja alla áherslu í byrjun á kennslu bókstafa – hljóða þangað til lestrarkóðinn er brotinn og læsi náð.

● Eftir að læsi er náð á öll áhersla að vera á að efla lesskilning sem er höfuðmarkmið lesturs.

● Frá hinu einfalda til hins flókna.

Svava Þ. Hjaltalín grunnskólakennari og verkefnastjóri við Rannsóknarsetur um menntun og hugarfar við Háskóla Íslands.

● Lesskilningur eykst með því að

þjálfa lestur.

● Bókasöfnin eru einn af lyklunum að áranguri finnskra unglinga í PISA. Börn og foreldrar fara saman á bókasafnið og finna sér bækur. Foreldrar gegna þar mjög mikilvægu hlutverki sem fyrirmyndir.

● Áskoranir miðað við færni eru grunnur þess að efla áhugahvöt.

● Markviss þjálfun og eftirfylgni er mikilvæg.

● Jákvæð styrking er lykill alls náms.

● Alls ekki má koma barni eða unglingi í þá stöðu að hann upplifi verkefnið sem óyfirstíganlegt (upplifi kvíða).

● Lestur er grundvöllur náms og vellíðunar.

Með von um að ofangreindir punktar frá þeim virta prófessor, Heikki Lyytinen, kalli á samræður sem gætu styrkt íslenskt menntakerfi og bætt árangur nemenda. Vonandi ber okkur gæfa, sem samfélagi, að líta til Finnlands, þeirra frábæru fræðimanna og þeirra rannsókna. Finnsk stjórnvöld hafa leitað í sarpinn til sinna fremstu vísindamanna eins og Heikki Lyytinen. Því er það engin tilviljun að árangur Finna hefur verið mjög góður.

Hermundur er prófessor við Háskóla íslands og Norska tækni- og vísindaháskólann og Svava er grunnskólakennari og verkefnastjóri við Rannsóknarsetur um menntun og hugarfar við Háskóla Íslands.