Fyrsta kvöldið voru svið í matinn!

Í Cleveland Heights í Ohio-ríki Bandaríkjanna búa tvær vinkonur aðeins steinsnar hvor frá annarri. Píanókennarinn Julie Mangino rölti yfir til íslenskrar vinkonu sinnar, listakonunnar Hildar Ásgeirsdóttur, sem búið hefur í borginni í bráðum fjörutíu ár. Þær hafa þó þekkst enn lengur, eða allt frá árinu 1975, þá tólf og þrettán ára gamlar. Þá bjó fjölskylda Hildar í Cleveland þar sem faðirinn, Ásgeir Jónsson, nam hjartalækningar við spítalann þar í borg. Móðir Hildar, Ragnhildur Benediktsdóttir, sótti tíma í háskóla nokkrum og kynntist þar móður Julie, Rosemarie, og með þeim tókst vinskapur. Fljótlega fóru konurnar tvær að hittast með börnin og það leið ekki á löngu þar til Hildur og Julie voru orðnar perluvinkonur.
Við hittumst í eldhúsinu hjá Hildi og yfir kaffibolla eru rifjaðir upp gamlir og góðir tímar; skiptinemaárið, íslenskukennslan og vinskapurinn sem haldist hefur í heil 48 ár.

Sorg að kveðja bestu vinkonuna

Julie er yngst og eina stúlkan í hópi sjö systkina. Það var því oft líf og fjör á hennar heimili, en á áttunda áratugnum bjó hún í stóru húsi úti í skógi þar sem leiksvæðið var náttúran í kring.

„Við fórum stundum í heimsókn til Julie og fórum þá út í skóg að sveifla okkur í vínviði,“ segir Hildur og segir að ári eftir fyrstu kynnin hafi þær byrjað að hittast fyrir alvöru.

„Við hittumst oft um helgar og bróðir minn keyrði okkur alltaf, í bíó eða mig heim til ykkar, og við gistum hvor hjá annarri til skiptis. Svo vorum við oft að passa litlu íslensku krakkana sem bjuggu í götunni þinni, Hildur,“ segir Julie á fallegri íslensku, en ótrúlegt en satt talar Julie enn nánast lýtalausa íslensku og ekki er að heyra á henni amerískan hreim.

„Já, alveg rétt, við vorum barnapíur!“ segir Hildur, sem var búin að steingleyma þessu, en á þessum tíma bjuggu fimm íslenskar læknafjölskyldur í einni og sömu götu og því stór hópur íslenskra barna, en af þeim var Hildur elst.

Það var svo árið 1977 að fjölskylda Hildar flutti aftur heim til Íslands og voru vinkonurnar að vonum afar leiðar.

„Það var mjög sorglegt fyrir okkur því við vorum bestu vinkonur í heiminum,“ segir Julie og segist strax hafa reynt að hugsa upp leiðir til að geta heimsótt vinkonu sína.

„Ég vissi að það voru til skiptinemasamtök sem hétu AFS og spurði mömmu hvort það væri ekki góð hugmynd ef ég myndi fara til Íslands í gegnum AFS. Mamma sagði þá: Viltu ekki bara koma og heimsækja okkur?“ segir Julie, en þarna á hún við hina íslensku mömmu sína, Ragnhildi, sem hafi þá svarað að ekki þyrfti nein samtök til þess að hún gæti komið og dvalið hjá þeim.

Þeir máttu alveg borða augun

Það var svo ári seinna, árið 1978, að Julie lét drauminn rætast og flutti til Íslands til vinkonu sinnar, en fjölskyldan var þá nýflutt í einbýlishús í Garðabæ.

Julie og Hildur eru hér um sextán ára gamlar, en þá var Julie komin til Íslands sem skiptinemi.

„Ég kom fjórða júlí, ég man eftir því. Þá var ég fimmtán, alveg að verða sextán. Um haustið fór ég í Fjölbraut í Garðabæ en Hildur var í Garðaskóla,“ segir Julie og segist hafa verið frá sér numin yfir landi og þjóð.

„Mér fannst allt æðislega skemmtilegt og öðruvísi! Þarna var heimur sem ég hefði aldrei getað ímyndað mér. Mér fannst ég oft vera stödd í málverki eftir Salvador Dalí; landslagið var svo flott og öðruvísi. Það var allt svo nýtt,“ segir Julie, en þær vinkonurnar deildu litlu herbergi.

Ragnhildur hafði skipulagt skemmtilega viku fyrir vinkonurnar strax eftir komu Julie.

„Við byrjuðum á því að fara í Kerlingarfjöll. Ég var nýkomin til landsins og við vorum sendar þangað en ég kunni ekkert á skíðum. En það var alveg æðislegt!“ segir Julie sem segist hafa brugðið í brún þegar þær settust niður í kvöldmat í Kerlingarfjöllum.

„Fyrsta kvöldið voru svið í matinn! Ég man að ég spurði Hildi hvað þetta væri eiginlega, ég hafði aldrei séð annað eins,“ segir hún.

„Þarna voru einhverjir strákar sem spurðu hvort þeir mættu borða augun. Ég sagði að það væri alveg sjálfsagt!“ segir hún og skellihlær.

Hildur segist að vonum hafa verið glöð að fá bestu vinkonuna til sín.

„Það var alveg frábært og mikill spenningur í gangi,“ segir Hildur og segir Julie strax hafa dottið inn í sinn vinahóp.

Eftir að sumarfríi lauk tók alvaran við og Julie fór í fjölbraut.

„Það var fínt í skólanum en ég skildi auðvitað mjög lítið, enda kunni ég ekkert í íslensku. Svo fór ég líka í píanónám hjá Gísla Magnússyni í Tónlistarskóla Garðabæjar. Hann var svo flinkur og góður við mig,“ segir Julie og segir félagslífið hafa verið ólíkt því sem hún átti að venjast frá Ameríku.

„Svo fórum við auðvitað niður á Hallærisplan um helgar,“ segir Hildur.

Hildur var mjög ströng

Julie vildi endilega læra íslensku en segir það hafa gengið hálfbrösuglega til að byrja með.

„Það var svo í febrúar að ég ákvað að hætta alveg að tala ensku,“ segir Julie og segist hafa ákveðið á föstunni að hún mætti alls ekki tala eitt orð í ensku, en Julie er kaþólsk.

„Svo uppi í rúmi á kvöldin kenndi Hildur mér íslensku. Það fór að ganga þegar ég hætti að tala ensku, en ég las líka krakkabækur og Tinnabækur, sem hjálpaði mikið,“ segir hún og fljótlega náði hún afar góðum tökum á málinu.

„Hildur var mjög ströng við mig! Ég man þegar ég lærði að segja orðið brjálæði. Það tók mig alla nóttina! Brjá… brjá… brjálæði!“ segir Julie og hlær.

„Og orðið smjör,“ skýtur Hildur inn í.

„Já, og orðið herbergi. Það var ofsa erfitt.“

„Við vorum öll kvöld að æfa orð, aftur og aftur,“ segir Hildur, sem viðurkennir að hún hafi verið strangur kennari.

Klippti einn sentimetra í einu

Þegar Julie kom allra fyrst til landsins, fimmtán ára gömul, var hún með dökkt sítt hár, klædd venjulegum amerískum fötum. Það átti eftir að breytast, enda var pönkið og nýbylgjan í algleymingi á þessum árum og tískan eftir því.

Eftir ár á Íslandi var Julie orðin gjörbreytt; hárið orðið vel stutt, litað og hún farin að klæða sig allt öðruvísi en amerískir unglingar.

 „Julie var meira í pönkinu en ég,“ segir Hildur og segir að nokkrum mánuðum eftir að Julie kom til Íslands hafi hún viljað breyta um hárstíl.

„Það var einhvern tímann í nóvember, nokkrum mánuðum eftir að ég kom, að ég bað Hildi að klippa mig,“ segir Julie og hlær.

Hildur var til í það en margspurði hana hvort hún væri alveg viss.

„Ég klippti bara einn sentimetra í einu en hún vildi alltaf aðeins styttra, þar til það var bara einn sentimetri eftir á höfði hennar,“ segir Hildur og brosir.

„Mér fannst þetta mjög skemmtilegt! Ég litaði það líka ljóst, en það var seinna, um vorið,“ segir hún og segir mömmu sína ekki hafa þekkt sig þegar hún kom aftur heim eftir skiptinemaárið. Sama gilti um bróður hennar Scott sem var kominn til New York til að koma Julie á óvart, en þar þurfti hún að millilenda á leið sinni til Ohio.

„Ég vissi ekkert að hann væri að koma til New York og fór beint heim til íslenskra ættingja Hildar og hringdi þaðan í mömmu. Ég man að ég sagði mömmu að ég væri komin og hún spurði: „Hvar er Scott?“ Ég sagðist ekki vita það og skildi ekki af hverju hún væri að spyrja að því,“ segir hún og hlær.

Scott hafði að vonum ekki þekkt aftur litlu systur sína, sem nú var komin í hermannafrakka, með stutt appelsínugult hár og búin að þyngjast um tíu kíló.

„Hann bara þekkti mig ekki! Svo fann ég Scott og við flugum svo saman til Cleveland og ákváðum að reyna að plata mömmu aðeins. Scott gekk fyrstur úr vélinni og svo gekk ég bara fram hjá mömmu til að sjá hvort hún þekkti mig,“ segir hún og segir að mamman hafi ekki kveikt á að þarna væri dóttir hennar komin, gjörbreytt eftir Íslandsdvölina.

„Ég fór svo fyrir aftan hana og bankaði í öxlina á henni. Henni brá svo!“ segir Julie og hlær.

„Ég var með sólgleraugu, í hermannafrakkanum, í svörtum lakkskóm með háum hælum og auðvitað með stutta hárið.“

Gangastúlka á Landakoti

Þremur árum síðar, þegar Julie var tvítug, kom hún loks aftur til Íslands og dvaldi í fjóra mánuði.

„Ég var þá að vinna á Landakoti sem gangastúlka með Hildi,“ segir hún og segir íslenskuna enn hafa batnað það sumarið.

Julie var gangastúlka á Landakoti og hvorki sjúklingar né starfsfólk vissu að hún væri útlendingur því íslenskan hennar var svo góð.

„Það vissi enginn að hún væri útlendingur. Það heyrðist ekki á henni,“ segir Hildur og segir sumarið hafa verið afar skemmtilegt, bæði við leik og störf.

„Við fórum líka í alls konar tjaldútilegur,“ segir Hildur.

Sumarið eftir kom Julie aftur til landsins, en það vor hafði Hildur klárað menntaskóla og skráð sig í Kent State University, en Kent er aðeins í klukkutíma akstursfjarlægð frá Cleveland.

„Ég var þar eitt ár á heimavist,“ segir Hildur, sem lærði þá arkitektúr en átti síðar eftir að leggja fyrir sig myndlist. Julie var þá komin í háskóla að læra tónfræði.

„Við hittumst þá oft um helgar og ég gisti heima hjá Julie og Rosemarie mömmu hennar. Julie átti þá kærasta sem átti vin sem hét Brian, en ég hitti þá ekki lengi vel því ég var alltaf sofandi. Þeir voru orðnir forvitnir að hitta þessa íslensku stelpu sem alltaf svaf. Ég svaf oft fram eftir degi og geri enn,“ segir Hildur og hlær.

 „Ég var huldukona, eða þyrnirós,“ segir Hildur, en loks kom að því að hún hitti þá félaga og það leið ekki á löngu þar til Hildur og Brian voru orðin par og Hildur flutt inn til hans. Þar með voru örlögin ráðin og því býr Hildur enn í Cleveland með Brian, þótt fjölskyldan dvelji núorðið marga mánuði á ári á Íslandi.

Alveg bannað að tala ensku

Þegar vinkonurnar voru á þrítugsaldri vildi það til að þær voru komnar í sama hverfi og síðar keyptu þær húsin sem þær búa í núna, báðar í kringum árið 1991. Þar hafa þær búið síðan. Aðeins tekur um þrjár mínútur að ganga á milli húsanna. Börnin fæddust svo eitt af öðru hjá vinkonunum, en báðar eignuðust þær fjögur börn. Í dag eru dætur þeirra Lóa og Nína, átján og nítján ára, mjög nánar vinkonur og eru þær því þriðja kynslóð vinkvenna.

„Það var mjög skemmtilegt að við skyldum eignast stelpur á svipuðum tíma,“ segir Julie.

„Ég kenndi líka dætrum Hildar að spila á píanó.“

Julie hefur margoft komið til Íslands en segist nú vera með mikla heimþrá. Hér er hún á Íslandi með manni sínum Greg og eldri stúlkunum, Angelu og Gabrielu, margt fyrir löngu.

Nú eru komin 48 ár frá fyrstu kynnum vinkvennanna sem enn heyrast oft í síma og hittast reglulega. 

„Við tölum alltaf íslensku saman og höfum gert alla tíð. Ég tala aldrei ensku við hana,“ segir Hildur.

„Það er alveg bannað ennþá,“ segir Julie og hlær.

Nánar má lesa um vinkonurnar Hildi og Julie í Sunnudagsblaði Morgunblaðsins um helgina.