Sjómannadagurinn minnir okkur á mikilvægi sjómanna fyrir íslenskt samfélag. Þetta er burðarstétt í okkar samfélagi og hafa verið undirstaða okkar lífsgæða í gegnum tíðina. Þessi stétt er ein af veigamestu stoðunum í atvinnulífi Íslendinga,“ segir Drífa Snædal, forseti Alþýðusambands Íslands, er blaðamaður spyr hvað dagurinn merki í hennar huga.

„Þessi dagur minnir okkur líka á hvaða fórnir hafa verið færðar af sjómönnum í gegnum tíðina, bæði líf og heilsa og ekki síður fjarvistir frá fjölskyldu. Þetta minnir okkur líka á hvað hefur áunnist í slysavörnum sjómanna. Þetta er þeirra dagur,“ bætir hún við.

Drífa Snædal, forseti ASÍ. Ljósmynd/ASÍ

Ljóst er að þrátt fyrir talsverðan árangur í aðbúnaði sjómanna og bættar vinnuaðstæður á liðnum árum er enn margt sem má betur fara að mati verkalýðshreyfingarinnar. „Ég veit að Sjómannasambandið hefur gert kröfu um að hvíldartími sjómanna verði mældur og það er eitthvað sem við höfum stöðugt áhyggjur af, að þeir búi ekki við sæmilegan aðbúnað í vinnu,“ segir Drífa. „Málið sem kemur upp í vetur hjá Hraðfrystihúsinu Gunnvöru beinir sjónum að því hvað sjómenn geta verið í veikri stöðu bæði gagnvart skipstjóra og útgerð þegar heilsa þeirra og velferð er ekki sett í fyrirrúm. Þannig að það sýnir okkur að enn er tækifæri til að bæta.“

Þá bendir Drífa á að aðeins eru greidd 12% í lífeyrissjóð fyrir sjómenn á meðan greidd eru 15,5% fyrir restina af vinnumarkaðnum. „Þetta er ótækt enda eiga sjómenn að búa við sömu lífeyrisréttindi og aðrir, sem hefur ekki verið í gegnum tíðina. Það er mikið áhyggjuefni að ekki sé betur búið að lífeyrisréttindum sjómanna.“

Tryggja fólki tækifæri

Umfangsmikil sjálfvirkni- og tæknivæðing hefur átt sér stað í sjávarútvegi á undanförnum árum og hefur sem afleiðing þess störfum fækkað. Þessu hefur fylgt verulega skert hlutfall kvenna í fiskiðnaði og kann að vera vegna þess að vinnsla fjölda afurða hafi færst á sjó með tæknivæddum skipum. Spurð um sýn verkalýðshreyfingarinnar á þessar breytingar svarar Drífa að þetta sé ekki endilega bundið við sjávarútveg heldur sé tæknivæðingin líklega áþreifanlegri en í öðrum greinum.

„Bæði af því að sjávarútvegurinn er mjög stór hluti af vinnumarkaðnum á ákveðnum svæðum og umfang breytinganna getur verið mjög mikið. Þá komum við að hugmyndinni um réttlát umskipti. Þegar svona stórar breytingar eru í vændum þá þurfum við að koma því í þann farveg að samið er um laun upp á nýtt í tengslum við framleiðniaukningu en fækkun starfa. Og eins að gefa fólki tækifæri til að hverfa til annarra starfa, fá einhvers konar starfsendurmenntun til að mæta nýjum áskorunum. Það er bæði atvinnurekendum og launafólki í hag að fara í gegnum slíkar breytingar í góðum takti.

Síðan er annað mál að þessar miklu framleiðniaukningar sem skila auknum afköstum með færra starfsfólki setja fókusinn á skattaumhverfið og hvernig sé hægt að miðla ágóða af aukinni framleiðni til almennings, ekki í gegnum laun heldur í gegnum skattkerfið. Þetta er ein af þeim áskorunum sem við stöndum frammi fyrir til framtíðar og ekki síst í sjávarútvegi,“ útskýrir Drífa.

mbl.is/Árni Sæberg

Hún segir ekki auðvelt að finna bestu leið til að mæta þessari áskorun framtíðarinnar í sjávarútvegi og að allir þættir er snerta greinina verði að vera undir og bendir á að í þessu samhengi verði að skoða veiðileyfagjöld, afnot af auðlindinni og skattlagningu þeirra verðmæta sem til verða í sjávarútvegi. „Við þurfum að tryggja að þjóðin öll njóti góðs af og ekki síst sjávarplássin.“ Eitt sé ljóst og það sé að náist framleiðniaukning og tilheyrandi aukin afkoma í sjávarútvegi án nokkurra breytinga á kerfinu í heild sé samfélagið ekki að njóta góðs af því sem er að nást úr sameiginlegri auðlind, að sögn Drífu. 

Barátta fyrir vinnumarkaðinn

Alþýðusambandið hefur, auk Sjómannafélags Íslands, í vetur gagnrýnt harðlega frumvarp Sigurðar Inga Jóhannssonar, sveitarstjórnar- og samgönguráðherra, um íslenska alþjóðlega skipaskrá þar sem í því felst að heimilað verður fyrir kaupskipaútgerðir að greiða laun samkvæmt kjörum í því ríki er hver skipverji á lögheimili. Þetta telur forysta verkalýðshreyfingarinnar heimila félagsleg undirboð á íslenskum vinnumarkaði.

Drífa telur þessi áform skjóta skökku við í samanburði við þann árangur sem náðst hefur á íslenskum vinnumarkaði til þessa og telur forsetinn að hætta sé á að slíkt kunni að smita út frá sér til annarra atvinnugreina.

Frétt af mbl.is

Ánægð með frumvarp sem verkalýðsfélög harma

„Þetta er í andstöðu við baráttu alþjóðlegu verkalýðshreyfingarinnar og tilmæli frá Alþjóðavinnumálastofnuninni. Við erum á Íslandi. Útgjöld fólks eru hérna og þurfa íslensk laun að mæta því. Það er töluverð hætta ef atvinnurekendur geta valið á hvaða launum fólk er, við verðum að verja íslenska kjarasamninga. Það er alltaf hætta ef slegið er slöku við einhvers staðar að það smiti út frá sér. Barátta fyrir eina stétt er alltaf barátta fyrir vinnumarkaðinn í heild sinni.“

Stéttin í einstakri stöðu

Sjómenn hafa staðið samningslausir um langt skeið og má segja að þeir séu að einhverju leyti utan hefðbundna vinnumarkaðskerfisins. „Þeir eru búnir að vera samningslausir síðan desember 2019 og það á ekki að líðast á íslenskum vinnumarkaði að svona stór stétt sé samningslaus árum saman. Smábátasamningarnir hafa ekki verið gerðir síðan 2014.“

Spurð hvort Alþýðusambandið telji að breyta þurfi hvernig sé unnið að kjarasamningum stéttarinnar svarar Drífa að sjómannastéttin sé að vissu leyti frábrugðin öðrum stéttum á Íslandi. „Sjómannasamband Íslands er aðili að ASÍ og við styðjum auðvitað kjaraviðræður þeirra. En auðvitað er það þannig að launauppbygging sjómanna er allt öðruvísi heldur en hjá restinni af vinnumarkaðnum í gegnum hlutaskiptakerfið. Það hefur verið almenn sátt um það að sjómenn njóta þess ef vel gengur, þannig verður ekki þessi sama knýjandi þörf á gerð samninga. Svo er það þannig að sjómenn eru mjög breytileg stétt. Þeir eru ekki allir í sömu störfum, bátum eða undir sömu skilyrðum og það hefur oft reynst erfitt að ná þeim saman sem hópi í kjaraviðræðum.“